Πώς να φέρεις τις δικές σου ευαισθησίες, μέσα στις σχέσεις σου

H Κλινική Ψυχολόγος, Έλενα Αριστοδήμου μας δίνει συμβουλές για να κατανοήσετε τις σχέσεις σας, προσπαθώντας να καταλάβετε πρώτα τον εαυτό σας.  

Μόλις είχες μια διαμάχη με τον σύντροφο σου και είσαι σίγουρη ότι δεν φταις εσύ. Απλά, προσπαθούσες να αποσπάσεις λίγο χρόνο για σένα για να κάτσεις κάτω και να αποτελειώσεις μια εργασία, στα λίγα λεπτά που είχες πριν πας σπίτι και χρειαστεί να μαγειρέψεις για το δείπνο. Ωστόσο, ο σύντροφος σου απαιτεί, αντί αυτού, να χρησιμοποιήσετε αυτόν τον πολύτιμο χρόνο, για να συζητήσετε τα οικονομικά της οικογένειας. Το θέμα δεν φαίνεται να είναι επείγον και διαφαίνεται ότι, ο σύντροφος σου, απλά, θέλει να μιλήσετε. Αυτό δεν είναι παρά μόνο ένα, από την αλυσίδα περιστατικών κατά τα οποία διαισθάνεσαι ότι, ο σύντροφος σου επεμβαίνει στις προτεραιότητες σου. Τότε, το ερώτημα που πηγάζει είναι, φέρεσαι, απλά, πιο εγωιστικά, ή μήπως ο σύντροφος σου είναι υπέρ του δέοντος απαιτητικός και εξουσιαστής;

Οι σχέσεις εμπλέκουν ένα σταθερό πάρε - δώσε μεταξύ των επιθυμιών του κάθε συντρόφου, για την έκφραση του εαυτού τους και την οικειότητα τους. Σύμφωνα με ένα πρόσφατο σύγγραμμα του ψυχολόγου Christopher Hopwood του University of California Davis και του Evan Good του Michigan State University, οι προβληματικές σχέσεις ακολουθούν, όταν οι άνθρωποι εμπλέκουν τις δικές τους προσωπικές δυσκολίες και ταυτόχρονα είναι υπέρ του δέοντος ευαίσθητοι στα προβλήματα των συντρόφων τους.

Η διαπροσωπική ευαισθησία, κατά την γνώμη των Hopwood και Wood, είναι μια πτυχή που σπάνια εξετάζεται από ψυχολόγους προσωπικότητας, αλλά και μια που μπορεί να παίξει ένα βασικό ρόλο στις δυσκολίες σχέσεων. Όπως οι συγγράφοντες σημειώνουν, η βιβλιογραφία για την προσωπικότητα, λειτουργία σχέσεων και ευρωστίας, έχει επικεντρωθεί στις διαπροσωπικές διαφορές στον τρόπο που ένα άτομο ενεργεί, δίνοντας σχετικά λίγη σημασία στον αντιληπτό αντίκτυπο της συμπεριφοράς του άλλου.

Οι συγγράφοντες, χρησιμοποιούν ένα διαπροσωπικό μοντέλο, ονομαζόμενο Circumplex (Interpersonal Circumplex - IPC), για να κατανοήσουν προβλήματα σχέσεων από τις απόψεις των πτυχών του ατόμου και την αντίληψη του ατόμου για τους άλλους. Για να εννοήσεις το μοντέλο IPC, φαντάσου ένα κύκλο με δύο ευθείες γραμμές να διασταυρώνονται ακριβώς στο κέντρο σε γωνίες 90 βαθμών. Η μια γραμμή αντιπροσωπεύει τη διάσταση της ζεστασιάς, και διακυμαίνεται από στοργική σε απόμακρη, και η άλλη την επικράτηση, που διακυμαίνεται από εξουσιαζόμενη σε απαθή. Μια επιπρόσθετη σειρά δύο διαστάσεων διασταυρώνεται με αυτές, αποδίδοντας άλλες τέσσερεις πτυχές (δύο σειρές από δύο πολικές αντιθέσεις). Αυτές οι δύο διαστάσεις διακυμαίνονται από ευτέλεια σε καλοσύνη και από αντικοινωνικότητα σε υφαρπαγή προσοχής.

Συνολικά, υπάρχουν οκτώ πτυχές προσωπικότητας που δημιουργούνται από τις τέσσερεις διαστάσεις, και αυτές δημιουργούν τη δομή που αντιπροσωπεύει το μοντέλο IPC. Την προσωπικότητα σου, σύμφωνα με το IPC, μπορείς να την περιγράψεις με το πού ακριβώς εμπίπτεις ανάμεσα σε αυτές τις τέσσερεις διαστάσεις. Αυτή είναι η προσωπικότητα που εμπλέκεις στις σχέσεις σου και που διαμορφώνει μέρος της εξίσωσης στην κατανόηση  της πηγής των διαπροσωπικών δυσκολιών. Για παράδειγμα, μπορεί να έχεις μια θέση κακίας ή να είσαι ενδοτική σε άλλα άτομα, τουλάχιστον με τους τρόπους που περιγράφεις τον εαυτό σου. Ωστόσο, η προσωπικότητα σου εμπεριέχει επίσης, την ευαισθησία που επηρεάζει πώς ερμηνεύεις τους τρόπους με τους οποίους άλλα άτομα αλληλοεπιδρούν μαζί σου. Ίσως να ενοχλείσαι ιδιαίτερα, από την κακία των άλλων. Όπως στο παράδειγμα όπου ο σύντροφος σου θέλει να ξοδέψει χρόνο μαζί σου που δεν σου περισσεύει, ίσως να είσαι υπερευαίσθητη στο να εξουσιάζεσαι από άλλα άτομα, που κατά πάσα πιθανότητα δεν θέλουν να σε βλάψουν. Σε αυτή την περίπτωση, θα βαθμολογούσες ψηλά στην άκρη του "ευαισθησία στην εξουσία" της διάστασης για την ευαισθησία της επικράτησης. Το μοντέλο IPC, όπως εφαρμόζεται στην ευαισθησία σου για την προσωπικότητα των άλλων, επισημαίνει τα "καυτά κουμπιά" σου.

Χρησιμοποιώντας μετρήσεις τόσο για προβλήματα προσωπικότητας όσο και για ευαισθησίες προσωπικότητας, ο Hopwood και ο Good, ήλπιζαν να είναι σε θέση να εξηγήσουν τις παραλλαγές ανάμεσα στους ανθρώπους, στις αξιολογήσεις τους πάνω σε ένα εύρος μετρήσεων που έχουν καταγράψει τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας τους, τις διαταραχές προσωπικότητας, την αυτό-αναφερόμενη υγεία τους, την τάση για αλεξιθυμία (δυσκολία στην έκφραση συναισθημάτων), στις εμπειρίες μέσα στις σχέσεις και στις τακτικές διαχείρισης εντυπωσιασμού. Στις πρώτες από τις δυο έρευνες, έχουν εμπλακεί 1,000 φοιτητές πτυχίου (80 τις εκατό φοιτήτριες) που συμπλήρωσαν ερωτηματολόγια, διαδικτυακά.

Ο σκοπός αυτής της έρευνας, πιο συγκεκριμένα, ήταν για να καθορίσει αν η δομή των χαρακτηριστικών της αυτό-αξιολόγησης της προσωπικότητας των ατόμων, συσχετίζεται με τη δομή των ευαισθησιών των. Με άλλα λόγια, τα άτομα που είναι ψηλά στην αυτό- διαγραφόμενη επικράτηση, είναι επίσης πιθανά να ενοχλούνται από άτομα που αντιλαμβάνονται να είναι υπέρ του δέοντος εξουσιαστές; Οι κακοί άνθρωποι νιώθουν στο περιθώριο, όταν είναι στην παρουσία ατόμων που αντιλαμβάνονται να είναι εξίσου ανταγωνιστικά; Οι συμμετέχοντες συμπλήρωσαν τις μετρήσεις του μοντέλου IPC τόσον σύμφωνα με τα δικά τους χαρακτηριστικά, όσον σύμφωνα και με τις συμπεριφορές άλλων ανθρώπων που τους ενοχλούν.

Τα ευρήματα αυτής της έρευνας επιβεβαίωσαν ότι οι αυτό-αξιολογήσεις και αξιολογήσεις ευαισθησίας του μοντέλου IPC, πράγματι ταιριάζουν στη δομή του «circumplex”.  Τα ευρήματα, επίσης, έδειξαν ότι άτομα που είχαν περισσότερα διαπροσωπικά προβλήματα είχαν περισσότερες ευαισθησίες και ότι τα άτομα είχαν την τάση να είναι πιο ευαίσθητα σε αυτούς που είχαν ένα διαπροσωπικό στυλ, αντίθετο με το δικό τους. Αυτό σημαίνει ότι άτομα εξουσιαστικά, μπορεί να ενοχλούνται από άλλα πιεστικά άτομα. Άτομα ψηλά στην επικράτηση, έχουν επίσης σχετικά ψηλή βαθμολογία στη μέτρηση ναρκισσισμού, εξωστρέφειας, κατάθλιψης και τάσης να είναι ευαίξαπτοι. 

Στη δεύτερη έρευνα, ένα δείγμα που ήταν όμοιο σε μέγεθος και σύνθεση, συμπλήρωσε διαδικτυακά ερωτηματολόγια που συμπεριλάμβαναν «άλλο-εστιασμένες» παραλλαγές των μετρήσεων της αυτό-αξιολογούμενης προσωπικότητας, από την πρώτη έρευνα. Δηλαδή, επιπρόσθετα από την παροχή αξιολογήσεις σύμφωνα με το μοντέλο IPC, οι συμμετέχοντες αξιολόγησαν το εύρος όπου κάποια συγκεκριμένα χαρακτηριστικά και συμπεριφορές τους ενοχλούσαν όταν τις παρατηρούσαν σε άλλα άτομα. Μπορεί να ερωτηθείς τότε, να υποδείξεις πόσο ενοχλημένη είσαι από άτομα ψηλά σε τέτοια χαρακτηριστικά, όπως η ευσυνειδησία και ο νευρωτισμός, όπως επίσης και σε χαρακτηριστικά που φαίνονται αβλαβή όπως η συγκαταβατικότητα και η ανεκτικότητα για εμπειρίες. Μια μέτρηση, επίσης, ζήτησε από τους συμμετέχοντες  να αξιολογήσουν πόσο έχουν ενοχληθεί από άτομα με ψηλές βαθμολογίες στο ερωτηματολόγιο ναρκισσισμού. Τα ευρήματα έδειξαν ότι, όπως είχε προβλεφθεί, άτομα με ψηλές διαπροσωπικές ευαισθησίες, έδειξαν ευαισθησία σε αυτά τα χαρακτηριστικά όπως τα είδαν σε άλλους ανθρώπους.

Τα συνολικά ευρήματα υποστηρίζουν την πρόταση των συγγραφόντων ότι, με τα δικά τους λόγια, «γνωρίζοντας τον τρόπο που ένα άτομο αντιλαμβάνεται τη δική της συμπεριφορά, και πώς αυτή αντιλαμβάνεται την συμπεριφορά των άλλων, είναι σημαντικό για μια περιεκτική κατανόηση της προσωπικότητας της, των προβλημάτων προσωπικότητας και τη λειτουργία των σχέσεων».

Αυτή η μελέτη χρησιμοποίησε μια πρωτοποριακή προσέγγιση για να δείξει ότι τα προβλήματα στις σχέσεις αντιπροσωπεύουν μια όδευση διπλής κατευθύνσεως ή ίσως και ακόμα, ένα δρόμο τριπλής κατεύθυνσης. Συνεισφέρεις στα προβλήματα δυνάμει των δικών σου ευαισθησιών για τα προβλήματα των προσωπικοτήτων των άλλων ατόμων. Τέλος, η αντίληψη ότι οι σύντροφοι έχουν κάποια χαρακτηριστικά, μπορεί να προσθέσει στις διαπροσωπικές σου θλίψεις.

Για να συνοψίσουμε, η προσωπικότητα δεν είναι μια πτυχή που υπάρχει απομονωμένη μέσα σε κάποιο δοσμένο άτομο. Προβάλλουμε τα δικά μας προβλήματα προσωπικότητας σε άλλους και ταυτόχρονα ερμηνεύουμε τα χαρακτηριστικά των άλλων ατόμων σύμφωνα με τις προτιμήσεις μας για τις πτυχές των άλλων. Την επόμενη φορά που θα βρεις τον εαυτό σου ενοχλημένο από την συμπεριφορά του συντρόφου σου, αυτή η μελέτη εισηγείται ότι πρέπει ειλικρινά να ρωτήσεις "αν είσαι εσύ, ή εγώ".

Έλενα Αριστοδήμου

Κλινική Ψυχολόγος

Τηλ.: 00357 99309246

Email: aristodemouelena@gmail.com

Facebook: Elena Aristodemou, Licensed Clinical Psychologist

Instagram: Elena Aristodemou