Τι είναι η καφεΐνη; Είναι καλή ή κακή για την υγεία;

Η Στέλλα Πετρίδου, κλινική διαιτολόγος διατροφολόγος μας αναλύει τις επιδράσεις της καφεϊνης στον οργανισμό μας

Για τους περισσότερους από εμάς, ο καφές είναι μια αγαπημένη καθημερινή συνήθεια, είτε πρόκειται για τον καφέ που θα ευχαριστηθούμε ένα απόγευμα με φίλους είτε για τον καφέ που θα πιούμε το πρωί, στο δρόμο για τη δουλειά ή το γραφείο. Χαρακτηρίζεται σαν «πηγή ενέργειας» από τους λάτρεις του και είναι, αναμφίβολα, αναπόσπαστο κομμάτι της κουλτούρας μας, αλλά και μια τεράστια βιομηχανία.

Η 1,3,7-τριμεθυλοξανθίνη (αυτό είναι το «επίσημο» όνομα της γνωστής σε όλους μας καφεΐνης) είναι η ψυχοδιεγερτική ουσία με τη μεγαλύτερη κατανάλωση, παγκοσμίως. Στην καθαρή μορφή της, η χημική ένωση έχει τη μορφή λευκής σκόνης με πικρή γεύση. 

Η καφεΐνη χρησιμοποιείται και καταναλώνεται ευρέως ως προσθετικό σε τρόφιμα, ροφήματα, ποτά και αναψυκτικά. Επίσης πολλά φάρμακα μπορεί να περιέχουν καφεΐνη. Η μέση περιεκτικότητα σε καφεΐνη στα πιο γνωστά ροφήματα φαίνεται παρακάτω:

Ποια είναι η επίδραση της καφεΐνης στην υγεία μας;

Η αλήθεια είναι ότι η καφεΐνη είναι μία ουσία η οποία έχει μελετηθεί αρκετά και έχει συσχετιστεί με διάφορους τομείς της υγείας του ανθρώπου. Οι περισσότερες όμως μελέτες για την καφεΐνη είναι στην πραγματικότητα βασισμένες στο ρόφημα του καφέ, με αποτέλεσμα να είναι δύσκολο να διακρίνουμε τα αποτελέσματα της καφεΐνης ξεχωριστά από αυτά του ροφήματος συνολικά. Οι βασικότεροι τομείς με τους οποίους έχει συσχετιστεί η καφεΐνη είναι οι παρακάτω.

•    Καφεΐνη & ενυδάτωση

Η καφεΐνη βραχυπρόθεσμα μπορεί να έχει μία ήπια διουρητική δράση κυρίως σε άτομα τα οποία δεν καταναλώνουν συχνά καφεΐνη, ενώ κάτι τέτοιο δε φαίνεται να συμβαίνει στους τακτικούς φίλους του καφέ. Σε κάθε περίπτωση η δράση αυτή δεν οδηγεί σε αφυδάτωση ακόμα και αν οι ανάγκες είναι αυξημένες όπως στους αθλητές.

Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Ιατρικής της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των Η.Π.Α. (2004) “τα καφεϊνούχα υγρά και αναψυκτικά μπορούν να συνεισφέρουν στην καθημερινή ενυδάτωση του οργανισμού με τον ίδιο τρόπο που συμβάλλουν τα ροφήματα που δεν περιέχουν καφεΐνη”.

•    Καφεΐνη & καρκίνος

Σύμφωνα με τις τελευταίες διατροφικές οδηγίες της Αμερικανικής Κοινότητας για τον Καρκίνο «τα περισσότερα στοιχεία συγκλίνουν στο ότι η συχνή κατανάλωση καφέ ή/και τσαγιού δεν έχει καμία σημαντική σχέση με τον κίνδυνο καρκίνου σε οποιοδήποτε σημείο του σώματος».

Αντιθέτως, πρόσφατες μελέτες προτείνουν ότι η καφεΐνη μπορεί να έχει προστατευτική δράση ενάντια στην ανάπτυξη ορισμένων μορφών καρκίνου, όπως του παχέος εντέρου και του ήπατος, κάτι το οποίο βέβαια χρειάζεται περαιτέρω διερεύνηση.

•    Καφεΐνη & χρόνια νοσήματα

Η καφεΐνη φαίνεται να έχει ευεργετική δράση στη λειτουργία των αρτηριών και συνεπώς τα καρδιαγγειακά. Η διεγερτική της δράση μπορεί να αυξήσει παροδικά την αρτηριακή πίεση σε άτομα που δεν είναι συνηθισμένα στην κατανάλωση καφεΐνης- αυτό ωστόσο δεν αιτιολογεί την υπέρταση ως νόσο. Φαίνεται επίσης, να βελτιώνει την ευαισθησία των κυττάρων στην ινσουλίνη και συνεπώς βοηθά στη διαχείριση του διαβήτη.

•    Καφεΐνη & νόσος Alzheimer

Ορισμένες πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι πιθανότατα η καφεΐνη να βοηθάει στη διατήρηση των γνωσιακών λειτουργιών κατά τη γήρανση και κατ’ επέκταση να έχει προστατευτική δράση ενάντια στην ανάπτυξη της νόσου Alzheimer, κάτι τέτοιο όμως θα πρέπει να επιβεβαιωθεί και από άλλες μελέτες.

•    Ενισχύει τον μεταβολισμό και τη καύση του λίπους.

Λόγω της ικανότητάς της να διεγείρει το κεντρικό νευρικό σύστημα, η καφεΐνη μπορεί να αυξήσει το μεταβολισμό έως και 11% και την καύση λίπους έως και 13%. Πρακτικά, η κατανάλωση 300 mg καφεΐνης ανά ημέρα μπορεί να μας επιτρέψει να κάψουμε επιπλέον 79 θερμίδες ημερησίως.

Πόση καφεΐνη θεωρείται επιτρεπτή;

Σε υγιείς ενήλικες και ηλικιωμένους, μια ασφαλής δόση καφεΐνης ισοδυναμεί με 200 mg (περίπου 2 ½ εσπρέσο ή 4 φλιτζάνια τσάι). Για τακτική κατανάλωση, η EFSA (Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων) κατέληξε πως έως και 400 mg μέσα στο 24ωρο δεν είναι πιθανό να προκαλέσουν πρόβλημα υγείας στους ενήλικους καταναλωτές και σε ενήλικους που συμπεριλαμβάνουν έντονη άσκηση στην καθημερινότητά τους.

Στέλλα Πετρίδου,
Κλινική Διαιτολόγος – Διατροφολόγος (MSc)
Τηλ: 99038921
Email: stellapetridou@hotmail.com
Instagram: @nutritionplanforlife
Website: https://nutritionplanforlife.wordpress.com
Facebook Page: Stella Petridou Clinical Dietitian - Nutritionist