Βιταμίνη D: Το "υπερόπλο" της υγείας μας!

Η Στέλλα Πετρίδου, κλινική διαιτολόγος - διατροφολόγος σου λέει όλα όσα θέλεις να γνωρίζεις.

Η βιταμίνη D, γνωστή και ως ‘βιταμίνη της ηλιοφάνειας’, ανήκει στην ομάδα των λιποδιαλυτών βιταμινών και είναι απαραίτητη για την διατήρηση της ομοιόστασης του ασβεστίου και του φωσφόρου στο έντερο και στα οστά. Στην πραγματικότητα η βιταμίνη D συμπεριφέρεται  ως ορμόνη, λόγω των ενδοκρινικών της δράσεων  με κύριο στόχο την προστασία του μυοσκελετικού συστήματος.

Οφέλη για την υγεία

Τα τελευταία όμως χρόνια πλήθος επιστημονικών μελετών υπογραμμίζουν το σημαντικότατο ρόλο της βιταμίνης D στη συνολική υγεία του οργανισμού, καθώς έχει καταγραφεί πως έχει ευεργετικές δράσεις για:

•    Υγεία των οστών

•    Ανοσοποιητικό σύστημα

•    Ανοσολογικό σύστημα

•    Λοιμώξεις

•    Διάφορες μορφές καρκίνου

•    Καρδιαγγειακά νοσήματα

•    Θνητότητα

•    Σκλήρυνση κατά πλάκας

•    Εγκυμοσύνη και θηλασμό

Ποια είναι η ημερήσια συνιστώμενη πρόσληψη;

Με βάση τις νεότερες οδηγίες της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EFSA) η ημερήσια συνιστώμενη πρόσληψη βιταμίνης D καθορίζεται στις 400IU (International Units - Διεθνείς Μονάδες) ή στα 10μg για τα βρέφη 7-11 μηνών και στις 600IU (15μg) για τα άτομα ηλικίας ενός έτους και άνω συμπεριλαμβανομένων των εγκύων και των θηλαζουσών. 

Σε ποιούς παράγοντες οφείλεται αυτή η έλλειψη;

•     Οι αυστηρές ιατρικές συστάσεις για αποφυγή της έκθεσης στην ηλιακή ακτινοβολία στο πλαίσιο πρόληψης του καρκίνου του δέρματος.
•     Η χρήση αντηλιακών με υψηλό δείκτη προστασίας (άνω του 30) η οποία εμποδίζει τον σχηματισμό της βιταμίνης στο δέρμα.
•     Η ατμοσφαιρική ρύπανση η οποία λειτουργεί ως φίλτρο κατά της ηλιακής ακτινοβολίας.
•     Το ελαιόλαδο ως βασική πηγή λίπους το οποίο όμως δεν περιέχει βιταμίνη D.
•     Το σκούρο δέρμα των λαών της Μεσογείου το οποίο εμποδίζει την σύνθεση βιταμίνης D.
•     Η μειωμένη ικανότητα ενδογενούς παραγωγής βιταμίνης D με την αύξηση της ηλικίας.
•     Η παραμονή σε κλειστούς χώρους για μεγάλο χρονικό διάστημα (π.χ. για λόγους εργασίας ή νοσηλείας).

Ποιες οι επιπτώσεις από την έλλειψη της βιταμίνης;

Η υψηλή επικράτηση ανεπάρκειας βιταμίνης D αποτελεί ένα ιδιαίτερα σημαντικό θέμα δημόσιας υγείας, καθώς η υποβιταμίνωση D θεωρείται ανεξάρτητος παράγοντας κινδύνου για θνησιμότητα στον γενικό πληθυσμό. Η σοβαρή έλλειψη της βιταμίνης D προκαλεί μείωση της εναπόθεσης ασβεστίου και μετάλλων στα οστά με αποτέλεσμα την εμφάνιση ραχίτιδας στα παιδιά και οστεομαλάκυνσης στους ενήλικες. Επιπλέον, η μείωση των επιπέδων βιταμίνης D προκαλεί αύξηση της παραθορμόνης (PTH), ορμόνης του παραθυρεοειδή αδένα (δευτεροπαθής υπερπαραθυρεοειδισμός), η οποία μακροπρόθεσμα οδηγεί σε οστεοπόρωση και αύξηση της συχνότητας των καταγμάτων.

Υπάρχουν συμπτώματα;

Τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα που σχετίζονται με την ανεπάρκεια βιταμίνης D περιλαμβάνουν 

•    Μυϊκή αδυναμία

•    Πόνο στα οστά

•    Κόπωση 

Η υπερβιταμίνωση είναι σχετικά σπάνια, ωστόσο παρατηρείται με συγκεντρώσεις μεγαλύτερες από 500 nmol/l και μπορεί να εμφανιστεί όταν η πρόσληψη βιταμίνης D ξεπερνά τις 10.000 IU/ημέρα. Εκδηλώνεται με 

•    Ναυτία

•    Ανορεξία

•    Δυσκοιλιότητα

•    Απώλεια βάρους

•    Αδυναμία

•    Αυξημένα επίπεδα ασβεστίου και φωσφόρου στο αίμα

Ποιες είναι οι πηγές της;

Η βιταμίνη D είναι ένα σύμπλεγμα δύο βιταμινών,  της εργοκαλσιφερόλης (D2)  η οποία ανευρίσκεται σε τρόφιμα φυτικής προέλευσης (π.χ. ζυμομύκητες και μανιτάρια) και της χοληκαλσιφερόλης (D3) η οποία λαμβάνεται από τις ζωικές τροφές και σχηματίζεται στο δέρμα υπό την επίδραση της υπεριώδους ακτινοβολίας (UVB). Οι τροφές με την μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε βιταμίνη D είναι:

•    Τα λιπαρά ψάρια (π.χ. σολομός, σκουμπρί, σαρδέλες),

•    Ο κρόκος του αυγού

•    Εμπλουτισμένα τρόφιμα όπως η φυτική μαργαρίνη, το γάλα, ο χυμός πορτοκαλιού, τα δημητριακά και κάποια αρτοσκευάσματα.

Η ενδογενής σύνθεση της βιταμίνης D επηρεάζεται από διάφορους  παράγοντες όπως η χροιά του δέρματος, η χρήση αντηλιακών, η διάρκεια έκθεσης στο ηλιακό φως, η εποχή του χρόνου, το γεωγραφικό πλάτος του κάθε τόπου, το κλίμα, η ενδυμασία, η ηλικία και το σωματικό βάρος.

Στέλλα Πετρίδου,

Κλινική Διαιτολόγος – Διατροφολόγος (MSc)

Συμβεβλημένη με το Γενικό Σύστημα Υγείας (ΓεΣΥ)

Τηλ: 99038921

Email: stellapetridou@hotmail.com

Instagram: @nutritionplanforlife

Website: https://nutritionplanforlife.wordpress.com

Facebook Page: Stella Petridou Clinical Dietitian - Nutritionist