Οι ψυχολογικές επιπτώσεις από την απώλεια μαλλιών εξαιτίας του καρκίνου και τρόποι διαχείρισης

Στο πλαίσιο του προγράμματος “Αλλάζω… Παραμένω Εγώ” του ΠΑΣΥΚΑΦ  

Αναμφισβήτητα, με την πάροδο των χρόνων, η λέξη καρκίνος έχει συνδυαστεί με συγκεκριμένες αλλαγές στην εμφάνιση και κυρίως με την απώλεια μαλλιών. Όταν ένα άτομο διαγνωστεί με καρκίνο, το επόμενο βήμα είναι η ενημέρωση για το πλάνο θεραπείας του, που συνοδεύεται με την ανησυχία για το ποιες είναι οι πιθανές παρενέργειες που μπορεί να προκληθούν. Παρενέργειες που γίνονται εμφανείς στον κοινωνικό μας περίγυρο, όπως για παράδειγμα η απώλεια μαλλιών, η απώλεια βάρους, η αύξηση βάρους κ.ά. H απώλεια μαλλιών αποτελεί την πιο τραυματική παρενέργεια και απαιτεί αυξημένη και καλύτερη διαχείριση.

Τα μαλλιά αποτελούν σημαντικό στοιχείο της ταυτότητας και της εμφάνισής μας. Καθορίζουν τον τρόπο με τον οποίο εμείς βλέπουμε τον εαυτό μας, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο μας βλέπουν οι άλλοι.

Πολύ συχνά, μαζί με την απώλεια μαλλιών, το άτομο με εμπειρία καρκίνου βιώνει και απώλεια της ιδιωτικότητας του, καθώς η παρενέργεια αυτή, αναπόφευκτα, αποκαλύπτει την ασθένεια στους άλλους. Παράλληλα, η απώλεια μαλλιών αποτελεί και την αιτία που μπορεί ένας ασθενής να δεχτεί αδιάκριτες ερωτήσεις σχετικά με την κατάσταση της υγείας του, σε μία περίοδο που δεν θα ήθελε να μοιραστεί την εμπειρία του.

Οι ψυχολογικές επιδράσεις της απώλειας μαλλιών ποικίλλουν ανάλογα με την προσωπικότητα του ατόμου, το υποστηρικτικό του περιβάλλον, την πρόσβαση που έχει σε άλλες λύσεις, όπως χρήση μαντιλιών και περούκας, καθώς και την γενικότερη κατάσταση της υγείας του. Οι συχνότερες και πιο κυρίαρχες αντιδράσεις, αφορούν λύπη, θυμό, ντροπή, φόβο, αμηχανία, άγχος και θλίψη. Είναι πιθανόν το άτομο με εμπειρία καρκίνου να παρουσιάσει, ακόμη, μειωμένη σεξουαλική επιθυμία, χαμηλή ενέργεια, αλλαγή στην εικόνα του εαυτού του και μειωμένη αυτοπεποίθηση. Όλες αυτές οι αντιδράσεις, συχνά, μπορεί να κάνουν τον ασθενή να αισθάνεται στιγματισμένος, αλλά και να επιφέρουν την αίσθηση ότι κανείς και τίποτα δεν μπορεί να βοηθήσει.

Παρότι το ποσοστό της απώλειας μαλλιών είναι υψηλό, καθώς το βιώνει περίπου στο 65 τοις εκατό των ασθενών με καρκίνο, ωστόσο οι επαγγελματίες υγείας αλλά και οι φροντιστές, αγνοούν σε πολλές περιπτώσεις ή υποτιμούν την ένταση και την σοβαρότητα των συναισθηματικών επιπτώσεων που έχει αυτή η παρενέργεια στους ασθενείς. Επίσης, υποτιμάται πολλές φορές και η δυσκολία προσαρμογής των ασθενών σε αυτή την αλλαγή στην εμφάνισή τους (Dua et al., 2017).

Σίγουρα, το κάθε άτομο με εμπειρία καρκίνου χρειάζεται να συζητήσει εκτενέστερα το θέμα αυτό με τους επαγγελματίες υγείας με τους οποίους νιώθει εμπιστοσύνη, αναφέροντας τους φόβους και τις ανησυχίες του, ώστε να λάβει μία εξατομικευμένη βοήθεια και να αναπτύξει καλύτερους μηχανισμούς αντιμετώπισης για μία πιο ομαλή προσαρμογή.  

Ο ΠΑΣΥΚΑΦ με το Πρόγραμμα "Αλλάζω…ΠΑΡΑΜΕΝΩ ΕΓΩ" μπορεί να προσφέρει συμβουλευτική υποστήριξη τόσο σε πρακτικό όσο και σε συναισθηματικό επίπεδο, ώστε να μειωθούν όσο το δυνατό περισσότερο οι δύσκολες επιπτώσεις αυτής της εμπειρίας. Οι συναντήσεις με τους Ψυχολόγους βοηθούν το άτομο με εμπειρία καρκίνου ως προς τον τρόπο ενημέρωσης των οικείων του σχετικά με το ενδεχόμενο απώλειας μαλλιών. Επίσης, καθοδηγεί ως προς τον τρόπο διαχείρισης της απώλειας μαλλιών πριν ακόμη προκύψει. Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει σωστή και λάθος επιλογή. Το κάθε άτομο μπορεί να επιλέξει αυτό που ταιριάζει καλύτερα στον ίδιο σύμφωνα με τις ανάγκες του.

Αξίζει να αναφερθεί ότι με την πάροδο του χρόνου προσαρμογής και την κατάλληλη στήριξη, μπορεί να γεννηθούν και κάποιες πιο θετικές ψυχολογικές αντιδράσεις. Για παράδειγμα, αρκετοί ασθενείς αναφέρουν ότι μέσα από αυτή την εμπειρία, είχαν την ευκαιρία να επαναπροσδιορίσουν τις προτεραιότητες τους και να δώσουν έμφαση σε πράγματα που πριν θεωρούσαν δεδομένα, αλλά και να ανακαλύψουν νέες πτυχές του εαυτού τους που δεν συνδέονται με την εμφάνιση. 

Ο ΠΑΣΥΚΑΦ με το Πρόγραμμα "Αλλάζω…ΠΑΡΑΜΕΝΩ ΕΓΩ"  μπορεί να σας προσφέρει συμβουλευτική υποστήριξη και παροχή περούκας μέσω δανεισμού.

Περισσότερες πληροφορίες στην ιστοσελίδα του Συνδέσμου https://pasykaf.org/el-allazo-parameno-ego/

Υπηρεσίας Ψυχολογικής Στήριξης ΠΑΣΥΚΑΦ 

Χριστιάνα Χριστοφόρου, Κλινική Ψυχολόγος

*Βιβλιογραφία

Dua, P., Heilan, M.F., Kracen, A.C., & Deshields, T.L. (2017). Cancer-relater hair loss: a selective review of the alopecia research literature. Psycho-Oncology, 26, 438-443.

Quesada, S., Guichard, A., & Fiteni, F. (2021). Cancer related Alopecia: From Etiologies to Global Management. Cancers, 13, 5556.