Γιατί δεν πρέπει να βιαζόμαστε να μαυρίσουμε

Πριν από λίγες εβδομάδες, μία βρετανική δημοσκόπηση αποκάλυψε ότι τέσσερις στους δέκα ενήλικες αφήνονται να πάθουν ηλιακό έγκαυμα «για να βαθύνει το μαύρισμα», ενώ ο ένας στους τέσσερις είναι απολύτως πεπεισμένος πως αν δεν καεί από τον ήλιο δεν θα μαυρίσει ποτέ.  

Τη σχετική δημοσκόπηση πραγματοποίησαν επιστήμονες από τον κοινωφελή οργανισμό Macmillian Cancer Support, οι οποίοι ρώτησαν σχετικώς 1.000 άνδρες και γυναίκες.

Όπως διαπίστωσαν, οι νέοι ηλικίας 18 έως 35 ετών είχαν διπλάσιες πιθανότητες από τους γονείς τους (ηλικίες άνω των 55 ετών) να θεωρούν το έγκαυμα «εγγύηση» ταχύτερου μαυρίσματος, ενώ ο ένας στους δέκα ερωτηθέντες είπαν πως προγραμματίζουν να κάνουν ηλιοθεραπεία χωρίς αντηλιακό για να μαυρίσουν γρήγορα.

Οι άντρες είχαν διπλάσιες πιθανότητες από τις γυναίκες να δηλώσουν πως ουδέποτε χρησιμοποιούν αντηλιακό.

Η εικόνα που σκιαγραφεί η βρετανική δημοσκόπηση δεν απέχει πολύ απ’ ό,τι βλέπουμε ιδίοις όμμασι στις ελληνικές παραλίες, παρά τις αλλεπάλληλες εκστρατείες για τους κινδύνους που κρύβει η αλόγιστη ηλιοθεραπεία και ιδίως τα ηλιακά εγκαύματα.

Όπως εξηγεί ο κ. Αλέξανδρος Ι. Στρατηγός, καθηγητής Δερματολογίας-Αφροδισιολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, η υπερέκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία του ηλίου αποτελεί τον ενοχοποιητικό παράγοντα στο 70-80% των περιπτώσεων κακοήθους μελανώματος - της πιο επικίνδυνης μορφής καρκίνου του δέρματος που προέρχεται από τα μελανοκύτταρα (τα κύτταρα που παράγουν την χρωστική ουσία του δέρματος, την μελανίνη).

«Η συχνότητα του μελανώματος παρουσιάζει αυξητική τάση σε παγκόσμιο επίπεδο, ιδιαίτερα σε πληθυσμούς με ανοικτόχρωμο δέρμα, και η Ελλάδα δεν αποτελεί εξαίρεση», λέει. «Η αύξηση αποδίδεται στην αλόγιστη έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία για ψυχαγωγικούς κυρίως λόγους, ενώ το πιο ανησυχητικό είναι πως βλέπουμε ανοδική τάση στα κρούσματα στις νεώτερες ηλικίες, δηλαδή σε άτομα ηλικίας κάτω των 40 ετών».

Αν και ακριβή στοιχεία επιδημιολογικής καταγραφής δεν υπάρχουν για την χώρα μας, υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο διαγιγνώσκονται 300-400 νέα κρούσματα μελανώματος, με την πλειονότητα των νεώτερων ασθενών να πάσχουν από αρχικού σταδίου νόσο και τους μεγαλύτερης ηλικίας να έχουν συχνότερα προχωρημένη.

Το μελάνωμα εμφανίζεται συχνότερα σε περιοχές του δέρματος (όπως η ράχη στους άντρες και τα πόδια στις γυναίκες) που είναι προφυλαγμένες από τον ήλιο στη διάρκεια των χειμερινών μηνών και εκτίθενται απότομα στον ήλιο κατά τους θερινούς (όπως συμβαίνει στην αρχή του καλοκαιριού). Μπορεί, ωστόσο, να εμφανιστεί σε οποιοδήποτε σημείο του δέρματος, ακόμα και σε σημεία που δεν είναι εκτεθειμένα στον ήλιο, όπως το τριχωτό της κεφαλής, οιγλουτοί, η πτέρνα ή και κάτω από τα νύχια ακόμα.

«Υπάρχει επίσης μία μορφή μελανώματος η οποία εκδηλώνεται στο πρόσωπο και αναπτύσσεται σε μεγάλης ηλικίας άτομα, στο έδαφος μίας προϋπάρχουσας κηλίδας που μεγαλώνει πολύ αργά με το χρόνο και ονομάζεται κακοήθης φακή», προσθέτει ο κ. Στρατηγός.

Μη προσαρμοσμένο δέρμα

Μολονότι σε κάποιες περιπτώσεις υπάρχει κληρονομικότητα (οικογενειακό ιστορικό) ή γενετική προδιάθεση (εκδήλωση σε ηλικία κάτω των 30 ετών) για μελάνωμα, η έντονη έκθεση στον ήλιο αποτελεί τον αιτιολογικό παράγοντα της νόσου στην πλειονότητα των περιπτώσεων.

Πιο επιβαρυντική απ’ όλες θεωρείται η έκθεση στον ήλιο μόνο κατά τις καλοκαιρινές διακοπές, ιδίως όταν αφορά άτομα με ανοικτόχρωμο και μη προσαρμοσμένο στον ήλιο δέρμα. Τα έντονα ηλιακά εγκαύματα σε οποιαδήποτε ηλικία επίσης αποτελούν σημαντικό παράγοντα κινδύνου.

Αυτός είναι και ο λόγος που μία από τις κύριες συμβουλές της πρόληψης του μελανώματος είναι «μη βιάζεστε να μαυρίσετε».

«Οι πιο επιζήμιες είναι οι πρώτες εκθέσεις του καλοκαιριού, όταν το δέρμα είναι “ξεσυνηθισμένο” από τον ήλιο», επισημαίνει ο κ. Στρατηγός. «Η σταδιακή και προσεκτική έκθεση στον ήλιο, πάντοτε με τη χρήση αντηλιακού, επιτρέπει στο δέρμα να μαυρίσει σταδιακά και να αναπτύξει όλους τους αμυντικούς του μηχανισμούς, ενώ αντίθετα η απότομη, παρατεταμένη, μη προστατευμένη έκθεση στον ήλιο προκαλεί μεγαλύτερη βλάβη στα κύτταρα του δέρματος, με πιθανές δυσμενείς συνέπειες μακροπρόθεσμα».

Χειρουργική αφαίρεση και φάρμακα

Το μελάνωμα δεν είναι εύκολη ασθένεια. Η θεραπευτική αντιμετώπισή του είναι κυρίως χειρουργική και γίνεται σε δύο ή τρεις φάσεις. «Πρώτα αφαιρείται η βλάβη, γίνεται ιστολογική εξέταση και, αφού επιβεβαιωθεί, γίνεται συμπληρωματική αφαίρεση για καλύτερο καθαρισμό της περιοχής», εξηγεί ο κ. Στρατηγός.

Εάν η ιστολογική εξέταση δείξει αυξημένη διείσδυση μελανώματος στο δέρμα (αυξημένο «πάχος»), τότε μπορεί να γίνει βιοψία του πλησιέστερου λεμφαδένα (λεμφαδένας- φρουρός) προκειμένου να ελεγχθεί αν έχει εξαπλωθεί σε αυτόν. Σε περίπτωση που υπάρχει προσβολή λεμφαδένων γίνεται ολική αφαίρεση (λεμφαδενικός καθαρισμός) και ο ασθενής τίθεται σε προφυλακτική θεραπεία με ανοσολογικούς παράγοντες (ιντερφερόνη).

Σε προχωρημένα στάδια της νόσου (μεταστάσεις), η αντιμετώπιση γίνεται κυρίως με χημειοθεραπευτικούς παράγοντες ή συνδυασμό ανοσοθεραπείας και χημειοθεραπείας. Σημαντική εξέλιξη στην αντιμετώπισή του αποτελεί, κατά τον κ. Στρατηγό, η έγκριση δύο νέων φαρμάκων (vemurafenib, ipilimumab), τα οποία στοχεύουν επιλεκτικά κυτταρικά μόρια που συμβάλλουν στη καρκινογένεση ή ενεργοποιούν το ανοσοποιητικό σύστημα εναντίον του μελανώματος.

Οι κλινικές μελέτες έδειξαν βελτίωση του χρονικού διαστήματος δίχως νόσο και υποτροπές, και παράταση της συνολικής επιβίωσης με ένα σχετικά ανεκτό επίπεδο ασφαλείας.

Πότε να σας ανησυχήσει μια ελιά

Κάθε ελιά (σπίλος) που εμφανίζει αλλαγή, πρέπει να ελέγχεται αμέσως από έναν δερματολόγο. Ειδικότερα, άμεσος έλεγχος απαιτείται όταν παρουσιαστεί:

* Μία νέα ελιά με σκούρο χρώμα και αυξανόμενο μέγεθος

* Μία προϋπάρχουσα ελιά μεπρόσφατη αλλαγή στο μέγεθος, το σχήμα, το χρώμα ή τα όριά της

* Μία ελιά που αιμορραγεί επανειλημμένως ή που έχει επίμονο κνησμό (φαγούρα)

* Μία «ελιά» η οποία εμφανίζει διαφορά ως προς το χρώμα ή το σχήμα της σε σχέση με όλες τις υπόλοιπες ελιές του σώματός μας

Το ξέρατε αυτό;

Οι μεγάλες ελιές δεν αφαιρούνται, παρά μόνο εάν εμφανίζουν ύποπτες αλλαγές. Εξαίρεση αποτελούν ορισμένοι μεγάλοι σε μέγεθος ή γιγαντιαίοι συγγενείς (εκ γενετής) σπίλοι για τους οποίους υπάρχει η σύσταση για αφαίρεση στην παιδική ηλικία, λόγω της μεγαλύτερης πιθανότητας εξαλλαγής τους σε μελάνωμα.