Κούλα Σοφιανού: Διπλωματία με ψυχή

Η Γενική Πρόξενος της Κύπρου στη Νέα Υόρκη, ανήκει στη σπάνια κατηγορία των ανθρώπων που βάζουν τη χώρα τους πάνω από τον εαυτό τους. Η Κούλα Σοφιανού είναι μία παθιασμένη Αμμοχωστιανή, μα πάνω απ\' όλα μία αυθεντική Κύπρια, η οποία κόντρα στη γενική απαξίωση της εποχής, αποδεικνύει πως όσο υπάρχουν άνθρωποι που μας κάνουν περήφανους, υπάρχει και ελπίδα!

Την πρωτοσυνάντησα ένα απόγευμα στη Νέα Υόρκη. Συστηθήκαμε και περπατήσαμε για λίγο στην 5th Avenue μέχρι που έφτασε η στιγμή να φύγει για να παραστεί σε μία εκδήλωση της παροικίας. Την παρακολουθούσα να απομακρύνεται και σκεφτόμουν πως παρά το βαρυφορτωμένο της πρόγραμμα, αφιέρωσε το λιγοστό ελεύθερό της χρόνο για να συναντήσει μία άγνωστη. Μία συνάδελφο της αδερφής της Χάρις, που έτυχε να βρεθεί στη Νέα Υόρκη. Βεβαίως στην περίπτωση τής Προξένου της Κύπρου στη Νέα Υόρκη τίποτα δεν είναι τυχαίο. Μεγαλωμένη σε μία οικογένεια με αξίες, έμαθε πρώτα να δίνει. Γεγονός που αποδεικνύεται από τη δεκαπεντάχρονη πορεία της στο διπλωματικό σώμα, αλλά και από την αγάπη που τρέφει προς στο πρόσωπό της η ομογένεια. Στα 4 χρόνια που βρίσκεται στη Νέα Υόρκη κατάφερε να κερδίσει τους πάντες με την αφοσίωση και το ήθος της. Τα ομογενειακά μέσα ενημέρωσης αναφέρονται στο πρόσωπό της με αγάπη και σεβασμό, το Δίκτυο Γυναικών του Παγκυπρίου Συνδέσμου Αμερικής την ανέδειξε Γυναίκα της Χρονιάς, ενώ το καλοκαίρι ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής την τίμησε σε μία ειδική εκδήλωση για την προσφορά της. Αυτή ήταν και η αφορμή για να συναντήσω ξανά την Κούλα Σοφιανού, στη Λευκωσία, σε μία περιοχή, όπου η κατοχή ήταν εμφανής. Πρόσφυγας και η ίδια -οι ομογενείς την αποκαλούν Miss Famagusta- δεν θα μπορούσε παρά να αφήσει τις μνήμες να ξυπνήσουν… Αυτές τις μνήμες που καθόρισαν την ιστορία της Κύπρου, αλλά και την ίδιά της τη ζωή…
Μiss Famagusta λοιπόν… Πώς προέκυψε ο «τίτλος» αυτός;
(χαμογελάει) Η πρώτη φορά που μου «δόθηκε», εάν μπορώ να χρησιμοποιήσω αυτό το ρήμα, ήταν στις Βρυξέλλες από τον επιστημονικό συνεργάτη ενός αντιπροέδρου της ομάδας του ΕΛΚ. Αντιπροσωπεία του Δήμου Αμμοχώστου πραγματοποιούσε διαφωτιστική επίσκεψη και ως εκ τούτου, προσπαθούσαμε να διευθετήσουμε συναντήσεις με ευρωβουλευτές από όλες τις πολιτικές ομάδες. Επισκεπτόμενη το γραφείο του εν λόγω ευρωβουλευτή, συστήθηκα στο συνεργάτη και του ανέφερα ότι ήθελα να του μιλήσω για την Αμμόχωστο… Απ' εκεί και πέρα «διαδόθηκε» ο τίτλος… 
Έχεις μνήμες από την Αμμόχωστο;
Οι μνήμες που έχω είναι μέσα από τις διηγήσεις των μελών της οικογένειάς μου, των φίλων μας και φυσικά μέσα από το φωτογραφικό υλικό που έχει διασωθεί. Περισσότερο όμως, οι μνήμες επικεντρώνονται στους κατοίκους της πόλης, στην καθημερινότητά τους, στις διαπροσωπικές τους σχέσεις, στις συνήθειές τους… 
Τι είναι η Αμμόχωστος για σένα;
Η Αμμόχωστος είναι το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Είναι οι ρίζες μου, η σύνδεσή μου με την οικογένειά μου, με άτομα που χάσαμε… Η Αμμόχωστος είναι τρόπος ζωής, ο τελικός προορισμός μου…
Η ιστορία της Αμμοχώστου και της Κύπρου, ήταν ένας από τους λόγους που σε ώθησαν να ενταχθείς στο διπλωματικό σώμα;
Εννοείται. Άλλωστε το ίδιο ισχύει για όλους του διπλωμάτες.
Οι άλλοι λόγοι ποιοι ήταν;
Η ανάγκη να προσφέρεις, να βελτιώσεις, -στο μέτρο που σου είναι δυνατό- τον κόσμο, το χρέος προς την πατρίδα…  Στην Κύπρο μας όπου μας εθέσπισεν ο Θεός να γεννηθούμε και να ζήσουμε, ο καθένας μας, δοθέντων των ευκαιριών και καταστάσεων, εκπροσωπεί τη χώρα του με τον τρόπο που μπορεί. Όλοι είμαστε πρεσβευτές της χώρας μας, της κοινωνίας μας, της οικογένειάς μας…
Αθήνα, Βρυξέλλες και τώρα Νέα Υόρκη. Ποιες θα έλεγες πώς ήταν οι πιο συγκλονιστικές στιγμές που βίωσες;
Η κάθε ημέρα ήταν συγκλονιστική… Εντούτοις, στιγμές που αποτέλεσαν σταθμό στη σύγχρονη κυπριακή ιστορία και είχα την ευκαιρία να είμαι παρούσα, όπως η υπογραφή της συνθήκης προσχώρησης στην ΕΕ στην Αθήνα το 2003, η ένταξή μας την 1η  Μαΐου του 2004 στην ΕΕ  και η μεγάλη συναυλία που πραγματοποιήθηκε πέρσι στο Alice Tully Hall του Lincoln Center με την ευκαιρία της Κυπριακής Προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ, ξεχωρίζουν. Ξεχωριστή ήταν και η συνεργασία που είχαμε ως Μόνιμη Αντιπροσωπεία στην ΕΕ με τους πρώτους έξι ευρωβουλευτές (και συνεργάτες τους) της κοινοβουλευτικής περιόδου 2004-2009. 
Στη Νέα Υόρκη πόσα χρόνια βρίσκεσαι;
Στις 30 Νοεμβρίου 2013 θα συμπληρωθούν 4 χρόνια. Δεν θεωρώ απλά τυχαίο το γεγονός, ότι ανέλαβα καθήκοντα σε αυτό το πόστο ανήμερα της μεγάλης γιορτής του Αποστόλου Ανδρέα. Η κάθε σπιθαμή του κατεχόμενου χώματος  είναι οδηγός για κάθε διπλωμάτη… πόσω μάλλον το μοναστήρι του Αποστόλου Ανδρέα… 
Πόσο δύσκολο είναι να εκπροσωπείς την Κύπρο, από τόσο μακριά;
Είναι τιμή και προνόμιο. Μπορεί η απόσταση και η διαφορά της ώρας να δυσκολεύουν την επικοινωνία, αλλά ευτυχώς η τεχνολογία μάς παρέχει την ευκαιρία να επικοινωνούμε άμεσα με το Κέντρο.  Εργαζόμαστε 24 ώρες, 7 μέρες την εβδομάδα. Το οφείλουμε στην Κύπρο μας και στον Κύπριο φορολογούμενο. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε ότι στις δεκαετίες του '70, του '80, ακόμη και του '90 δεν υπήρχαν τα Μέσα Επικοινωνίας που έχουμε σήμερα κι όμως οι διπλωμάτες έδιναν τιτάνιες μάχες από τη Νέα Υόρκη, για να υπηρετήσουν την Κύπρο. Γι' αυτό κι εμείς δεν πρέπει να παραπονιόμαστε. Πολύ σημαντική είναι και η στενή συνεργασία του Γενικού Προξενείου με την Κυπριακή Ομοσπονδία Αμερικής, στην οποία είναι μέλη όλες οι ομογενειακές κυπριακές οργανώσεις  και την ΠΣΕΚΑ.
Διαβάζοντας κάποιες συνεντεύξεις σου, έχω την αίσθηση πως στη Νέα Υόρκη γνώρισες μία άλλη Κύπρο. Ισχύει;
Ξαναβρήκα την Κύπρο του χρυσοπράσινου φύλλου, τον κόσμο της Κύπρου του Διαμαντή… Που είναι περήφανος για την καταγωγή του, που δουλεύοντας σκληρά και τίμια κατάφερε να προσφέρει ένα καλύτερο μέλλον στα παιδιά, προσπαθώντας να κρατήσει την επαφή με την πατρίδα και να μεταλαμπαδεύσει στα παιδιά του τις αξίες, με τις οποίες ο ίδιος μεγάλωσε… Την ανθρωπιά και τη φιλοξενία, την αλληλεγγύη, την τιμιότητα, την εργατικότητα… ευχαριστώντας την ίδια στιγμή την Αμερική, που του έδωσε την ευκαιρία να αξιοποιήσει τις αρχές αυτές και να μεγαλουργήσει…
Υπάρχει εκδήλωση που να αφορά την Κύπρο και την Ελλάδα και να μην παρευρίσκεσαι;
Προσπαθώ να είναι η Κύπρος μας παρούσα. Είναι πολύ συγκινητικό να βλέπεις παιδιά τρίτης και τέταρτης γενιάς με καταγωγή από Ελλάδα, να σου μιλούν για την Κύπρο… να σου λένε ότι οι γονείς τους διαδήλωναν έξω από το Λευκό Οίκο και το Κογκρέσο κατά της τουρκικής εισβολής. Ότι οι παππούδες τους διαδήλωναν υπέρ του απελευθερωτικού αγώνα των Κυπρίων ενάντια του βρετανικού ζυγού… Πριν από δύο χρόνια είχα προσκληθεί να συνοδεύσω την παιδική χορωδία της Αρχιεπισκοπής Αμερικής στην Κύπρο… Είχαμε παραστεί στο μνημόσυνο για τον Αρχιεπίσκοπο Κυπριανό στη Φανερωμένη και μετά πήγαμε στην οδό Ερμού. Στο πρόγραμμά τους τα παιδιά, είχαν μπάνιο στη θάλασσα, κι όμως έμειναν εκεί, στην πράσινη γραμμή… δακρυσμένα, απογοητευμένα … Πώς μπορείς να μην αντλείς δύναμη από αυτά τα παιδιά, από τους γονείς τους, που επιμένουν να μαθαίνουν τα παιδιά τους ελληνικά, από τους εκπαιδευτικούς, που μέλημά τους είναι η αγωγή των μαθητών τους.
Οι Ομογενείς τρέφουν στο πρόσωπό σου μια ιδιαίτερη αγάπη. Το Δίκτυο Γυναικών του Παγκύπριου  Συνδέσμου Αμερικής σε ανέδειξε Γυναίκα της Χρονιάς, ενώ ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής σε τίμησε σε μία ειδική εκδήλωση για την προσφορά σου. Πώς αισθάνθηκες γι' αυτή την τιμή;
Η τιμή δεν ήταν για μένα. Ήταν προς τη μητέρα μου, τις γιαγιάδες μου, τους παππούδες μου, την αδελφή μου. Προς τα άτομα που έφυγαν πρόωρα από τη ζωή (πάντα τα αγαπημένα μας πρόσωπα φεύγουν πρόωρα… δεν δέχομαι τον όρο πλήρης ημερών). Η τιμή ήταν προς τη θαλασσοφίλητη Κύπρο μας. Ο  Γενικός Πρόξενος είναι απλά το μέσο, μέσω του οποίου τιμάται η πατρίδα μας.
Στην εκδήλωση της Αρχιεπισκοπής σού επιφύλαξαν και μία έκπληξη… την παρουσία της μητέρας σου. Πώς αισθάνθηκες;
Η ιδέα άνηκε στον Dean Poll, Πρόεδρο της Ενορίας του Καθεδρικού Ναού της Αγίας Τριάδας στο Μανχάταν και τον Πανίκο Παπανικολάου, Τέως Πρόεδρο της ΚΟΑ και Πρόεδρο της Οργανωτικής Επιτροπής. Ακόμη δεν μπορώ να το πιστέψω ότι ήρθε.
Η μητέρα σου είναι η δική σου ηρωίδα;
Βέβαια, η Θεοδώρα (Δώρα) Σοφιανού είναι η ηρωίδα μου όπως και η μητέρα της, η γιαγιά μου Λούλλα Παρτζίλη το γένος Νιοχωρίτη, η οποία κράτησε συναισθηματικά κι όχι μόνον την οικογένειά μας μετά την τουρκική εισβολή. Ποτέ δεν άκουσα κάποιο μέλος της οικογένειάς μου να παραπονιέται, τουλάχιστον όχι μπροστά σ' εμάς τα παιδιά… Δεν ήθελαν να μεγαλώσουμε με το βάρος του πένθους, ακόμη κι αν οι ίδιοι πενθούσαν…
Εκείνη τη στιγμή στη Νέα Υόρκη, όταν όλη η Ομογένεια σε χειροκροτούσε, σκεφτόσουν την απουσία του πατέρα σου;
Μα ο πατέρας μου βρίσκεται μαζί μου σε κάθε μου στιγμή. Μπορεί να μου λείπει η φυσική παρουσία του, όμως είναι πάντα μαζί μου, μαζί μας…
Πόσο επίπονο ήταν να μεγαλώνεις χωρίς εκείνον;
Τα πρώτα χρόνια μετά την εισβολή ήταν πολύ συνηθισμένο να μεγαλώνεις σε σπίτι, χωρίς την παρουσία του πατέρα. Εκτός από τις οικογένειες των πεσόντων και αγνοουμένων, υπήρχαν και οι οικογένειες των πατεράδων που ξενιτεύτηκαν για να εργαστούν στο εξωτερικό  για να βοηθήσουν οικονομικά την οικογένειά τους… Θυμάμαι ότι ήμουν έξι χρονών και εξηγούσα σε συμμαθητές μου τη διαφορά μεταξύ του αγνοουμένου και του πεσόντος. Μιλάμε για το 1979. Άλλες εποχές. Αυτές ήταν οι παραστάσεις μας…
Το γεγονός ότι έχασε τη ζωή του για την πατρίδα, έκανε αυτή την απουσία περισσότερο υποφερτή;
Η φυσική απουσία αγαπημένων σου ατόμων δεν είναι ποτέ υποφερτή. Είμαι περήφανη βέβαια που στο κάλεσμα της πατρίδας ήταν φυσικά παρών, όχι στα λόγια, αλλά στην πράξη.
Τι κρατάς από εκείνον και ποιες αξίες σού εμφύσησε στο λίγο χρόνο που τον γνώρισες;
Θα αναφερθώ σε ένα συμβάν που έμαθα τα περασμένα Χριστούγεννα. Μεταξύ πρώτης και δεύτερης εισβολής κάποιο συγγενικό πρόσωπο, τον προέτρεψε να τα παρατήσει, διότι φαινόταν ότι «οι ξένοι θα διαβούνε» κατά τον Καβάφη. Κι ο πατέρας μου απάντησε πως από τη στιγμή που 18χρονα παιδιά βρίσκονται στην πρώτη γραμμή, δεν μπορεί αυτός να τα παρατήσει. Έστω κι αν ήταν πατέρας μίας κόρης, με τη σύζυγό του να κυοφορεί την άλλη τους κόρη, δεν μπορούσε να αφήσει την Κύπρο απροστάτευτη…  Δεν θα ξεχάσω ποτέ τα λόγια του παππού μου Αδάμου Παρτζίλη: «Ο πατέρας σας ήταν τίμιος, εργατικός και ψυχικά πλούσιος» τόνιζε ιδιαίτερα, το τελευταίο χάρισμα… «Με τέτοια άτομα να συναναστρέφεστε…»
Ένας άλλος σημαντικός άνθρωπος στη ζωή σου είναι η Χάρις, η αδελφή σου. Θα μου μιλήσεις για τη σχέση σας;
Δεν θα μπορέσω να συγκρατήσω τα δάκρυά μου… Όπως λέει το τραγούδι από το έργο Ανθισμένες Μανόλιες, η Χάρις είναι The wind beneath my wings. Τη θαυμάζω. Έξυπνη, καλοσυνάτη, εργατική, εξαιρετική αδελφή, σύζυγος, μητέρα, κόρη. Είναι η καλύτερή μου φίλη και την ευχαριστώ για όλα, καθώς και το σύζυγό της  Δημήτρη. Στο πρόσωπό του απέκτησα τον αδελφό που δεν είχα.
Γνωρίζοντάς σε, έχω την αίσθηση πως έχεις θέσει την Κύπρο πάνω από όλα…
Πολλοί το έχουν κάνει αυτό. Μπορεί να μην κατέχουν τίτλους κι αξιώματα όμως πιστέψτε με είναι γύρω μας… Ίσως απλά να μην έχουν συνειδητοποιήσει ούτε οι ίδιοι,  πόσο σημαντική είναι η προσφορά τους… πόσο υποδειγματική είναι η συμπεριφορά τους.
Πέραν από Γενική Πρόξενος της Κύπρου στη Νέα Υόρκη είσαι και γυναίκα. Οι υποχρεώσεις σου, σου επιτρέπουν να έχεις μία φυσιολογική ζωή;
Από τη στιγμή που μου δόθηκε η ευκαιρία να υπηρετήσω σε αυτό το πόστο γνωρίζοντας ότι δεν υπήρχε άλλος διπλωματικός λειτουργός, οφείλω να οργανώσω το πρόγραμμα και τη ζωή μου έχοντας ως υπόψη πρώτιστα το καθήκον…
Όταν δεν φοράς το «κοστούμι» της προξένου τι σου αρέσει να κάνεις ;
Ως μέλη της διπλωματικής υπηρεσίας όλοι οι διπλωμάτες φοράμε εφόρου ζωής το «κοστούμι» του εκπροσώπου της Κύπρου. Αυτό δε σημαίνει βέβαια ότι δεν μπορείς να απολαύσεις πράγματα που σε ευχαριστούν. Μου αρέσει η όπερα, το μπαλέτο, το θέατρο, οι εκθέσεις … Δεν έχω πολύ χρόνο ελεύθερο, αλλά πάντα με την πρώτη ευκαιρία προσπαθώ να απολαύσω τις πολλές ευκαιρίες που προσφέρει η Νέα Υόρκη στα καλλιτεχνικά θεάματα. Τα δε μουσεία της πόλης φιλοξενούν πολύ συχνά νέες εκθέσεις, ενώ τα εστιατόρια σού προσφέρουν μία πανδαισία γεύσεων.
Ποια είναι αυτά τα μικρά πράγματα που σε κάνουν ευτυχισμένη;
Μια βόλτα στις παραλίες της Κύπρου ή στη Διονυσίου Αρειοπαγείτου στην Αθήνα, κάτω από την Ακρόπολη. Το γιασεμί.  Η γειτονιά μας στην Αμμόχωστο στην Ευριπίδου, μοσχοβολούσε γιασεμί…  Οι στιγμές που περνώ με τα ανίψια μου, με τα παιδιά των φίλων μου,  με τα βαφτιστήρια μου: Χρίστο, Σμαράγδα και Ναταλία. 
Τι σε πληγώνει σήμερα στην Κύπρο;
Το γεγονός ότι ακόμη χωρίζουμε τους ανθρώπους σε πατριώτες και μη, το ότι με ευκολία βάζουμε ταμπέλες. Συχνά παραπονιόμαστε για καταστάσεις, αλλά δεν κοιτάζουμε να δούμε εμείς τι μπορούμε να κάνουμε, για να αλλάξουμε κάποια νοοτροπία που θεωρούμε αρνητική. Ας μη ξεχνάμε ότι όλοι εμείς είμαστε η κοινωνία και εάν κατηγορούμε το σύστημα… εμείς είμαστε μέρος του… Έμαθα να κοιτάζω στον καθρέφτη και να αναγνωρίζω πρώτα τα δικά μου λάθη, να κάνω την αυτοκριτική μου. Αλίμονο σε όποιον πιστεύει ότι είναι αλάνθαστος…
Αν υπήρχε δεύτερη ζωή θα επέλεγες την ίδια;
Δεν σκέφτηκα ποτέ τι θα έκανα εάν υπήρχε δεύτερη ζωή.  Ξέρεις, οι διάφορες καταστάσεις στη ζωή μας, μας οδηγούν στις επιλογές μας. 
Η Κύπρος στα μάτια της Γενικής Προξένου στη Νέα Υόρκη, πώς φαντάζει;
Σαν ένα χρυσοπράσινο φύλλο ριγμένο στο πέλαγο, το οποίο επιπλέει διαμέσου των αιώνων.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΥΠΡΙΑΝΟΥ / ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΣΟΦΙΑ ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ / ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ ΣΤΟ CHATEAU STATUS ΓΙΑ ΤΗ ΦΙΛΟΞΕΝΙΑ / ΡΟΥΧΑ ΚΑΙ ΚΟΣΜΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΣΥΛΛΟΓΗ / ΠΑΠΟΥΤΣΙΑ GINA, MUST