Ζήλια μου…

Η ζήλια, η ακροβασία, τα όρια του φυσιολογικού και η παθολογία. Η συμβουλευτική ψυχολόγος Χριστίνα Σορόκου διερευνά τα όρια.  

"Οθέλλος", του  Ουίλιαμ Σαίξπηρ: «Η ζήλια είναι ένα τέρας που γεννιέται από τον εαυτό του και τρέφεται από τον εαυτό του». Και όμως, η ζήλια είναι ένα συναίσθημα στενά συνυφασμένο με τον έρωτα. Συχνά αποτελεί αιτία  συγκρουσιακών χωρισμών, γοητείας ή κατάρας. Πολλές φορές ακόμη θεωρείται θεμελιώδες συστατικό της αγάπης.

Τα ενδεχόμενα:
Πολλοί από εμάς ονειρευτήκαμε την αγάπη μέσα από την πανάρχαια θεότητα, εν ονόματι Ζήλεια. Είναι όμως αγάπη ή μήπως μια προσπάθεια για κυριαρχία απέναντι στους άλλους; Ή απλά η ζήλεια εκφράζει μία βαθύτερη προσωπική ανασφάλεια, μία ριζωμένη δυσπιστία απέναντι στον εαυτό μας  και σαν αποτέλεσμα δυσπιστία και στους άλλους; Τελικά αν δεν υπάρχει ζήλια, δεν υπάρχει και έρωτας;

Τα (Θεϊκά) κίνητρα:
Αυτή η Θεά αποτέλεσε το κίνητρο για παράτολμες πράξεις και συνάμα ενέπνευσε διαχρονικά όλων των ειδών την τέχνη, παγκοσμίως. Εντούτοις, παρατηρούμε ότι μέσα από την δική της προσωπικότητα, η ζήλια μορφοποιεί τους φόβους μας, εμφανίζει τις δικές μας ανεπάρκειες της προσωπικότητας και παράλληλα εμφανίζει την υστερία μας ενώπιον της απώλειας ελέγχου των γεγονότων της ζωής.

Η εμφάνιση και το εθιστικό «κοκτέιλ»:
Η πανάρχαια θεότητα Ζήλια, μείγμα συναισθημάτων, εμφανίζεται σε όλες τις ανθρώπινες σχέσεις με ρίζες στη χαμηλή αυτοεκτίμηση και την ανασφάλεια. Δημιουργεί ένα εθιστικό κοκτέιλ συναισθημάτων το οποίο είναι οτιδήποτε άλλο εκτός από έρωτα. Είναι ένα παράθυρο αυτό-θυματοποίησης μέσα από το οποίο βιώνεται ένα  κοκτέιλ φόβου, οργής, πικρίας, ματαίωσης, αδυναμίας, ανασφάλειας, σύγκρισης, διαστρέβλωσης της πραγματικότητας, κτητικότητας κτλ., το οποίο φέρνει στην επιφάνεια τα τρωτά σημεία του εαυτού μας. Πολύ πιθανό η ζήλεια να είναι μερικώς έμφυτη και να “φουσκώνει” από υποκειμενικές παραμέτρους της ζωής μας.

Ευχάριστα και δυσάρεστα:
Πράγματι, η ζήλεια, παρόμοια με όλα τα άλλα συναισθήματα μας, δεν θεωρείται και δεν δημιουργεί πρόβλημα εκτός εάν γίνεται παθολογική, με παράλογες σκέψεις και συναισθήματα σε συνδυασμό με απαράδεκτες, ακραίες συμπεριφορές.
Hot Spot:
Σε αυτό το σημείο η προστατευτική αξία της χάνεται και γίνεται καταστροφική, διαταράσσοντας την καθημερινότητας μας. Η φυσιολογική ζήλια προκαλείται από τη συμπεριφορά κάποιου τρίτου. Ταυτόχρονα, η εμπιστοσύνη και το χτίσιμο της δεν είναι μια απλή και εύκολη, αυτονόητη υπόθεση. Το να εμπιστευόμαστε σημαίνει ότι αφηνόμαστε και γινόμαστε τρωτοί, με γνώμονα πάντοτε το ότι η προσωπική ανεξαρτησία δεν φαίνεται να είναι συμβιβάσιμη με ζήλια ή/και κτητικότητα. Το έτερο μας δεν είναι κτήμα μας, δεδομένο ή/και αξιόλογη ιδιοκτησία μας.
Όπως και αν το δούμε το θέμα, στην καθημερινότητα μας τα όρια μεταξύ φυσιολογικού και ψυχοπαθολογίας είναι θολά.

Ζήλια + Έρωτας = what!?
Η ζήλια σκοτώνει τον έρωτα; Ή τον κρατάει ζωντανό; Ο Φρόιντ διέκρινε την νευρωτική αλλά και την παθολογική ζήλεια.  Η νευρωτική ζήλια δεν οφείλεται σε σοβαρές ή ορατές αιτίες. Είναι ριζωμένη σε αισθήματα ενοχής και στο μηχανισμό άμυνας που ονομάζεται προβολή. Πηγάζει από τον ίδιο μας τον εαυτό, τα συναισθήματα, τις πράξεις μας και από  το φόβο μας.

Εδώ να δεις τι γίνεται:
Η παθολογική ζήλια όμως, ξεπερνά τα όρια του κοινωνικά αποδεκτού, μιας και μας διακατέχουν εμμονικές ιδέες και συναισθήματα του ανικανοποίητου. Συχνά νιώθουμε μειονεκτικά απέναντι στο έτερο μας και παρατηρούμε εξονυχιστικά τη συμπεριφορά του ή/και των άλλων, προκειμένου να βρούμε πειστήρια και  αποδείξεις προβληματικής συμπεριφοράς. Μέσα από αυτή την μόνιμη ανησυχία μας, τίποτα δεν μας είναι αρκετό, παρεξηγούμε και παρερμηνεύουμε σχεδόν τα πράγματα. Αποτέλεσμα: λεκτική και σωματική βία!

Ενδιαφέρουν οι έρευνες και τα στοιχεία:
Μελέτες αναφέρουν ότι η παθολογική ζήλια έχει ψυχική διαταραχή ως υπόβαθρο, με το επίπεδο παθολογίας να διαφέρει από άτομο σε άτομο. Το ουδέτερο παύει να υπάρχει, το φαντασιακό μοιάζει και βιώνεται σαν πραγματικό. Πολλοί από εμάς ζούμε αυτό το βασανιστικό συναίσθημα και βιώνουμε συμπτώματα όπως ιδεοληπτική ψυχαναγκαστική διαταραχή, κατάθλιψη ή διαταραχή άγχους. Η αγάπη μας μετατρέπεται σε νευρωτική εχθρότητα, καχυποψία, εξαντλητικό έλεγχο, απομόνωση και διεστραμμένο ενδιαφέρον για το πιο ασήμαντο τεκμήριο ενοχής, παρακολούθηση, τεχνάσματα κτλ.

Προσοχή στη μετάφραση:
Μεταφράζοντας κάθε ερέθισμα ώς απειλή, παγιδευόμαστε μέσα στη νοσηρή αυτοπροκαλούμενη μιζέρια μας, εκδηλώνοντας την μέσα από τον υποβιβασμό του άλλου. Εκεί αρχίζουν η εξύβριση, ο θυμός, η βία κτλ. Η επιβεβαίωση της υποψίας,  λύτρωση γι’ αυτό και τα πάντα μας σε αμφισβήτηση. Ποιότητα ζωής μηδέν!  Αυτό και αν βλάπτει σοβαρά την υγεία μας! Έχουμε χάσει το παιχνίδι και αν όχι, σίγουρα την πνευματική ισορροπία μας!

Η ζήλια ενέπνευσε…
Το φαινόμενο και οι παρενέργειες της παθολογικής ζήλιας έχει εμπνεύσει φιλόσοφους, ψυχιάτρους, ψυχολόγους, λογοτέχνες και δημιουργούς όπως τον Πλάτωνα, τον Φρόϊντ, Άλμπερτ Μάσλωου, τον Ερνέστο Σάμπατο  και τον Σαίξπηρ, με δημιουργίες όπως το “Συμπόσιό”,  το «Τούνελ», η  «Ολέθρια σχέση» κτλ. Ο Πλάτωνας στο “Συμπόσιό” διχογνωμεί στο ερώτημα αν η ζήλια είναι ένδειξη αγάπης ή εγωισμού.
 

Διφορούμενες απόψεις:
Άλλοι λένε όποιος δε ζηλεύει δεν αγαπά και άλλοι αναφέρουν ότι η ζήλια γεννιέται περισσότερο από την αγάπη του εαυτού μας παρά από την αγάπη μας προς τον άλλο. Στην Ψυχολογία, η παθολογική ζήλια θεωρείται περισσότερο ως σύμπτωμα παρά ψυχιατρική κατάσταση, αν και τη δεκαετία του '80, στην Αμερική κατηγοριοποιήθηκε και ως ξεχωριστή υποκατηγορία στις παραληρητικές διαταραχές.

Γι’ αυτό και ο  Άλμπερτ Μάσλωου καταγράφει δυο ειδών ζήλιας μέσα από δυο είδη αγάπης. Την Β αγάπη (being love), που αναζητεί το καλύτερο στο έτερο μας, μιας και θεωρείται αλτρουιστική αγάπη, που αποθαρρύνει την  ζήλεια. Η αγάπη D (deficiency love) είναι αγάπη εξάρτησης και ενισχύει τη ζήλια. Η κατάληξή της παθολογικής ζήλιας μπορεί να είναι μοιραία οδηγώντας στην καταστροφή του έτερού μας ή την αυτοκαταστροφή του εαυτού μας.
Εσύ… πώς αγαπάς;

INFO: Χριστίνα Φ. Σορόκου Εγγεγραμμένη Συμβ. Ψυχολόγος , Master Practitioner στις Διατροφικές Διαταραχές & Ανθρωποκεντρική Ψυχοθεραπεύτρια , Κέντρο Ψυχοθεραπείας & Ψυχομετρικής - Center of Psychotherapy & Psychometrics, Φωτίου 3, Ρίβερ Κωρτ. 3ος όροφ, Αρ. 16, 1095/Λευκωσία, Τηλ: 22458750, Κιν: 99532393, Φαξ. 22672718, Email: cofpsychotherapynpsychometrics@gmail.com