Η «ηλεκτρονική» ζωή των παιδιών μας [βίντεο]

Τι μας συμβουλεύει η ψυχολόγος Χριστίνα Φ. Σορόκου

Η βιομηχανία βιντεοπαιχνιδιών, ηλεκτρονικών και ηλεκτρονικών υπολογιστών βρίσκεται στη ζωή μας εδώ και περίπου 30 χρόνια.

Η εκπαιδευτική αξία των ηλεκτρονικών υπολογιστών και των ηλεκτρονικών παιχνιδιών  αναγνωρίστηκε από εκπαιδευτικούς, γονείς, πολιτικούς κτλ. Τα χρόνια που ακολούθησαν υπήρξε τεκμηρίωση των θετικών επιπτώσεων στην ακαδημαϊκή ικανότητα των παιδιών. Όταν τα ηλεκτρονικά παιχνίδια πέρασαν το κατώφλι των σπιτιών, τα ίδια τα παιχνίδια έγιναν πιο γραφικά και βίαια στην πάροδο του χρόνου.

Γονείς, εκπαιδευτικοί, γιατροί, ψυχολόγοι, ψυχοθεραπευτές και ερευνητές άρχισαν να αναρωτιούνται ποιες είναι οι επιπτώσεις αυτών των αλλαγών. Κατ’ επέκταση, πολλά ερωτήματα άρχισαν να αναδύονται για το πόσες ώρες είναι θεμιτές, σε ποια ηλικία αγοράζουμε ηλεκτρονικά στα παιδιά μας κ.ο.κ. Ταυτόχρονα οι ερευνητές προσπάθησαν να ερευνήσουν κατά πόσο είναι θετική ή αρνητική η έκθεση των παιδιών στα ηλεκτρονικά.

Το Journal of Adolescent Research δημοσίευσε ότι τα ηλεκτρονικά παιχνίδια έχουν γίνει το μεγαλύτερο είδος διασκέδασης στον κόσμο. 97% των εφήβων στις ΗΠΑ παίζουν ηλεκτρονικά παιχνίδια και κρατά το πλείστο παιδιά μεταξύ 8-18 παίζουν κατά μέσο όρο 13.2 ώρες την εβδομάδα. Άλλες έρευνες έχουν υποδείξει ότι κορίτσια μεταξύ της πρωτοβάθμιας και μέσης εκπαίδευσης παίζουν κατά μέσο όρο  5,5 ώρες την εβδομάδα και τα αγόρια κατά μέσο όρο 13 ώρες την εβδομάδα. 
Η Wall Street Journal ανέφερε ότι αρκετές εταιρείες σχεδιάζουν τώρα κονσόλες βιντεοπαιχνιδιών για παιδιά προσχολικής ηλικίας μιας και φαίνεται ότι  δύο  στα πέντε  παίζουν κατά μέσο όρο 28 λεπτά την ημέρα. Το ποσό του χρόνου που δαπανάται παίζοντας βιντεοπαιχνίδια αυξάνεται, αλλά όχι εις βάρος των τηλεοπτικών εκπομπών. Οι έρευνες έχουν επικεντρωθεί και στα αρνητικά που μπορεί να επιφέρουν τα ηλεκτρονικά μέσο «βίας» την οποία απεικονίζουν.

Συμφωνούν στο ότι τέτοια ηλεκτρονικά μπορεί να έχουν επιπτώσεις όπως επιθετικότητα, εχθρότητα, και εθισμό. Ταυτόχρονα όμως, οι έρευνες έχουν υποδείξει ότι υπάρχουν και θετικές επιπτώσεις στα παιδία από μη-εκπαιδευτικά παιχνίδια/βίντεο, συμπεριλαμβανομένων και της ανάπτυξης πρωτοβουλίας, της ανάπτυξης εσωτερικών κίνητρών, και τη συνεργασία. Οι μελέτες φαίνονται αντικρουόμενες αλλά δεν είναι!

Επιπλέον μελέτες στο θέμα έχουν υποδείξει ότι γενικότερα πολλά από τα παιδιά τα οποία έχουν επαφή με τα ηλεκτρονικά φαίνεται να  έχουν οικογενειακή εγγύτητα, μεγαλύτερη συμμετοχή σε δραστηριότητες, μεγαλύτερη προσήλωση στο σχολείο, θετική ψυχική υγεία, την ανταλλαγή, τη συνεργασία, και την ενσυναίσθηση. Μεταξύ πολλών άλλων δίνουν μια πραγματική προπόνηση στο μυαλό. Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια φαίνεται να βοηθάνε στην αλλαγή της φυσιολογίας του εγκεφάλου, (όπως κάνει και η μάθηση διαβάσματος, του πιάνου κτλ), ενδυναμώνοντας τους νευροδιαβιβαστές της ντοπαμίνης, οι οποίοι βοηθάνε στο «χτίσιμο» του εγκεφάλου.  

Αυτό συμβαίνει γιατί, οι δεξιότητες που απαιτούνται είναι αφηρημένη και υψηλού επιπέδου λογικής σκέψης, διάβασμα και ακολουθία οδηγιών και κανόνων, επίλυση προβλημάτων, οπτικο-κινητικός συντονισμός,  λεπτή κινητικότητα και χωρικές δεξιότητες, αντιληπτικές ικανότητες, μαθαίνουν εικονική, χωρικές και οπτικές δεξιότητες προσοχή και συγκέντρωση.  Εκπαιδεύουν την μνήμη τους, και εκπαιδεύονται στο να μπορούν να σκέφτονται και να κάνουν περισσότερα από ένα πράγματα ταυτόχρονα και παράλληλα (multitasking), ταυτόχρονη παρακολούθηση πολλών  ερεθισμάτων όπως και την διαχείριση πολλαπλών στόχων, γρήγορη σκέψη και ανάλυση δεδομένων, επίγνωση μιας κατάστασης, τακτική, στρατηγική και αναμονή, χωρίς να χάσουν την ακρίβεια.

Επιπρόσθετα τα παιδιά μαθαίνουν να παίρνουν  γρήγορες αποφάσεις. Τα ηλεκτρονικά φαίνεται να βοηθάνε και στην ανάπτυξη της ανάγνωσης, των μαθηματικών δεξιοτήτων,  του επαγωγικού συλλογισμού καθώς και της υπόθεσης. Τα παιδιά που έχουν επαφή με την τεχνολογία φαίνεται να έχουν και βελτίωση της ικανότητας να αναγνωρίζουν οπτικές πληροφορίες , να μπορούν να αιτιολογήσουν  αποφάσεις τους, και έχουν μάθει πώς να ανταποκριθούν στις προκλήσεις,  πώς να απαντούν σε απογοητεύσεις και πώς να διερευνούν και να επανεξετάζουν τους στόχους τους. Κάποιες φορές τα ηλεκτρονικά παιχνίδια μπορούν να παρέχουν και μια θετική διέξοδο στην επιθετικότητα με τον ίδιο τρόπο όπως κάποια έντονα αθλήματα.

Υπάρχει όμως και η αντίθετη πλευρά όπου μελέτες έχουν δείξει πως, μεταξύ άλλων, πάρα πολλές ώρες στα ηλεκτρονικά, κάνει τα παιδία να απομονώνονται κοινωνικά. Επίσης, δαπανούν λιγότερο χρόνο σε άλλες δραστηριότητες, όπως την κατ’ οίκον εργασία, την ανάγνωση, τον αθλητισμό, και την αλληλεπίδραση με την οικογένεια και τους φίλους. Μερικά ηλεκτρονικά μπορούν να διδάξουν τα παιδιά τις λάθος αξίες, όπως βίαιη συμπεριφορά, εκδίκηση καθώς και την επιθετικότητα.

Τα ηλεκτρονικά κάποιες φορές και ανάλογα με το παιδί και την ιδιοσυγκρασία του, μπορούν να προκαλέσουν σύγχυση της πραγματικότητας και της φαντασίας. Το  2012 στο Psychology of Popular Media Culture, μελέτες έχουν υποδείξει ότι τα ηλεκτρονικά μπορούν να βλάψουν την μακροπρόθεσμη συγκέντρωση του παιδιού. Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια μπορούν επίσης κάποιες φορές να έχουν κακές επιπτώσεις στην υγεία μερικών παιδιών, συμπεριλαμβανομένης της παχυσαρκίας, μυϊκές και σκελετικές διαταραχές, όπως η τενοντίτιδα, συμπίεση νεύρων κτλ.

Το θέμα είναι πόσο και τι είδους αντίκτυπο έχει στο κάθε παιδί. Το ζήτημα του κατά πόσον τα ηλεκτρονικά ή/και τα βιντεοπαιχνίδια είναι «θετικά» ή «αρνητικά» για τα παιδιά είναι υπεραπλουστευμένο. Η τεχνολογία του σήμερα, με γεωμετρικό ρυθμό, διαρκώς γίνεται όλο και προηγμένη. Η τεχνολογία στο σήμερα έχει γίνει το σήμερα μας. Το να κάνεις ένα ηλεκτρονικό ή/και ηλεκτρονικό παιχνίδι είναι εύκολο. Η τεχνολογία δεν είναι το πρόβλημα μας αλλά το πώς μπορούμε εμείς να την αξιοποιήσουμε προς όφελος του παιδιού μας.  Δεν υπάρχουν συγκεκριμένες έρευνες οι οποίες καθορίζουν πόσες ώρες είναι καλό για ένα παιδί να έρχεται σε επαφή με την τεχνολογία, με ποιο τρόπο, και σε πια ηλικία.

Οι νόμοι και οι κανόνες είναι γενικά πλαίσια που προσαρμόζουν καταστάσεις, ως ένα σημείο. Η ευθύνη είναι στον κάθε ένα γονιό για το δικό του παιδί! Είναι γι’ αυτό που οι γονείς χρειάζονται  να καθορίζουν τα όρια για το πόσες ώρες το παιδί και πότε μπορεί να παίζει ή να έρχεται σε επαφή με τα ηλεκτρονικά, όπως επίσης και για το περιεχόμενο των παιχνιδιών  με τα οποία παίζουν τα παιδιά τους. Με αυτόν τον τρόπο, μπορούμε να αυξάνουμε  τα πιθανά οφέλη, και ταυτόχρονα ελαχιστοποιώντας τις πιθανές βλάβες.

Πάνω από όλα χρειάζεται ο κάθε γονιός να γνωρίζει καλά το παιδί του! Όσο περισσότερα γνωρίζουμε τα παιδιά ή τα εγγόνια μας, θα μπορούμε καλύτερα να επιλέξουμε τα κατάλληλα παιχνίδια/βίντεο για αυτά. Παράλληλα, χρειάζεται να ψάχνουμε για τα ηλεκτρονικά παιχνίδια με χαρακτήρες που εμφανίζουν ηρωικές αρετές έτσι ώστε τα πλεονεκτήματα και τα θετικά μηνύματα, όπως η ομαδική εργασία, υπομονή και επίμονή να μπορέσουν να μεταφερθούν στο παιδί μας. Εννοείτε, πριν αγοράσετε, διαβάστε τα παιχνίδια βίντεο που δίνετε στα παιδιά σας! Οι αξιολογήσεις περιλαμβάνουν βαθμολογία για θετικές εικόνες, θετικά πρότυπα, και τη βία, μεταξύ άλλων. ΠΑ-ΝΤΟ-ΤΕ! Συζητούμε με το παιδί μας για τα ηλεκτρονικά παιχνίδια ή και ότι άλλο ηλεκτρονικό χρησιμοποιεί. Δείξτε ενδιαφέρον στα παιχνίδια και παίξτε τα με τα παιδιά.  Παρακολουθήστε τους σε όλη τη διαδρομή! Κάντε συζήτηση σχετικά με τα πλεονεκτήματα και τις αδυναμίες που εμφανίζουν οι διάφοροι χαρακτήρες. Βοηθήστε τους να μεταφέρουν τις γνώσεις τους από τα χαρακτηριστικά αυτά στον πραγματικό κόσμο.

Επίσης, με όλα τα μέσα, μιλήστε με τα παιδιά σας σχετικά με την ασφάλεια στο Διαδίκτυο. Πάνω από όλα, είναι σημαντικό να συζητήσουμε τη βία στα μέσα ενημέρωσης και τις διαφορές μεταξύ παιχνιδιών και τον πραγματικό μας κόσμο. Πότε όμως τίθεται σε κίνδυνο η υγεία τους; Α-ΝΗ-ΣΥ-ΧΟΥ-ΜΕ όταν και εάν το παιδί μας μεταξύ άλλων, παρουσιάζει παράξενα σημάδια επιθετικότητας, αρχίζει να απομονώνεται από φιλίες, ή έχει εθιστεί … όταν οι ακαδημαϊκές επιδόσεις πέφτουν, όταν συνεχώς αυξάνεται η ώρα η οποία δίνεται στα ηλεκτρονικά και όταν αποφεύγει άλλες δραστηριότητες. Σε τέτοιες περιπτώσεις καλό θα ήταν να συμβουλευτούμε ειδικό εγγεγραμμένο Συμβουλευτικό Ψυχολόγο για την παροχή συμβουλών ή/και τη θεραπεία.
Όλα είναι καλά αν εφαρμόζουμε το:  Παν Μέτρο Άριστο!

Χριστίνα Φ. Σορόκου, Εγγεγραμμένη Συμβ. Ψυχολόγος , Master Practitioner στις Διατροφικές Διαταραχές & Ανθρωποκεντρική Ψυχοθεραπεύτρια
Κέντρο Ψυχοθεραπείας & Ψυχομετρικής - Center of Psychotherapy & Psychometrics. Φωτίου 3, Ρίβερ Κωρτ. 3ος όροφ, Αρ. 16, 1095/Λευκωσία
cofpsychotherapynpsychometrics@gmail.com