Ετος 10 μ.f. (μετά facebook)

Σαν σήμερα ο ιδιόρρυθμος φοιτητής του Χάρβαρντ Μαρκ Ζάκερμπεργκ, θέλοντας να συγκρίνει online τις φωτογραφίες των πιο σέξι συμφοιτητριών του, δημιούργησε μαζί με τέσσερις ακόμη συμφοιτητές του, στον κοιτώνα του πανεπιστημίου, το κοινωνικό δίκτυο που έμελλε να κατακτήσει τον κόσμο και να τον βάλει στη λίστα των 25 πλουσιότερων κατοίκων του πλανήτη

Το ημερολόγιο δείχνει ότι διανύουμε τον δεύτερο μήνα του 2014. Ωστόσο στον χωροχρόνο της τεχνολογίας μόλις σήμερα μπαίνουμε στο έτος 10 μ.f. (μετά facebook).

Υπερβολή; Ξανασκεφτείτε το, αναλογιζόμενοι προηγουμένως πώς το μεγαλύτερο κοινωνικό δίκτυο του κόσμου κατάφερε να αλλάξει την καθημερινότητά μας: από τον τρόπο με τον οποίο συνομιλούμε, στέλνουμε μηνύματα και ανταλλάσσουμε φωτογραφίες μέχρι το πώς μαθαίνουμε τις ειδήσεις, ξαναβρίσκουμε παλιά, αγαπημένα (ή όχι και τόσο αγαπημένα) πρόσωπα, τσακωνόμαστε, ερωτευόμαστε και χωρίζουμε.

Ακόμη και αν ανήκετε στη μειοψηφία αυτών που δεν θέλγονται από τις Σειρήνες του facebook, δεν υπάρχει περίπτωση να μην ξέρετε άτομα από το οικογενειακό και φιλικό σας περιβάλλον που ξημεροβραδιάζονται στον ιστότοπο - μέσω του υπολογιστή, της ταμπλέτας ή του κινητού τους.

Αν ακόμη δεν έχετε πειστεί, σκεφτείτε πόσοι νέοι όροι έχουν ενταχθεί στο καθημερινό λεξιλόγιό μας ελέω facebook: like, friend request, unfriend, tag, share, status update, poke. Δεν χρειάζεστε... Proficiency για να καταλάβετε τι σημαίνουν· αρκεί ένα προφίλ στο facebook.

Παρά το γεγονός ότι πρόκειται για μια επιχείρηση που δραστηριοποιείται αποκλειστικά στο Διαδίκτυο, το facebook έχει αποκτήσει καταλυτική επιρροή στον πραγματικό κόσμο: είναι το βασικό εργαλείο επικοινωνίας για εκατομμύρια ανθρώπους, ενώ συχνά αποτελεί όχημα για να αναπτυχθούν φιλίες, να συναφθούν ερωτικές σχέσεις, να χάσει κάποιος τη δουλειά του (εξαιτίας αυτών που ανέβασε), ακόμη και να χάσει τη ζωή του (εσχάτως συναντάμε όλο και πιο συχνά περιστατικά αυτοκτονιών που οφείλονται σε cyberbullying - ελληνιστί, διαδικτυακός εκφοβισμός).

Σαν σήμερα πριν από 10 χρόνια ο ιδιόρρυθμος και μάλλον αντικοινωνικός φοιτητής του Χάρβαρντ Μαρκ Ζάκερμπεργκ, μαζί με τέσσερις ακόμη συμφοιτητές του, δημιούργησε στον κοιτώνα του πανεπιστημίου το κοινωνικό δίκτυο που έμελλε να κατακτήσει τον κόσμο.

Αρχικά το ονόμασε Thefacebook.com. Αργότερα έφυγε το άρθρο «The», αλλά ήρθαν 1,23 δισ. χρήστες - τόσοι άνθρωποι το χρησιμοποιούν σήμερα για να επικοινωνήσουν, να ενημερωθούν, να εκφράσουν τη γνώμη τους, να διαβάσουν τις απόψεις των άλλων ή απλώς να κουτσομπολέψουν και να ικανοποιήσουν την περιέργειά τους, μαθαίνοντας ποιος τα έχει με ποια, ποιος ανέβασε καυτές φωτογραφίες από τις καλοκαιρινές του διακοπές και ποιος δεν κοιμήθηκε χθες το βράδυ επειδή... παράφαγε.

Μέσα σε 10 χρόνια το facebook απέκτησε τόσα μέλη όσους κατοίκους έχει η Ινδία (η δεύτερη μεγαλύτερη σε πληθυσμό χώρα του κόσμου) ή όσους κατοίκους έχουν... 112 Ελλάδες.

Αραγε τι κάναμε προτού μπει στη ζωή μας το δημιούργημα του Ζάκερμπεργκ (ο οποίος το έφτιαξε θέλοντας να συγκρίνει online τις φωτογραφίες των πιο σέξι συμφοιτητριών του και κατέληξε να συγκαταλέγεται μεταξύ των 25 πλουσιότερων κατοίκων του πλανήτη);

Οταν μας άρεσε κάτι, απλά το λέγαμε (δεν κάναμε like). Οταν θέλαμε να μάθουμε τα νέα κάποιου ανθρώπου του τηλεφωνούσαμε (δεν επισκεπτόμασταν το προφίλ του). Και όταν θέλαμε να κάνουμε νέους φίλους βγαίναμε έξω (δεν κάναμε κλικ στην ενότητα «Ατομα που ίσως γνωρίζετε»).

Είναι, πράγματι, τόσο κακό το facebook; Εξαρτάται ποιον θα ρωτήσετε. Αν μιλήσετε με τους γονείς ενός εφήβου είναι βέβαιο ότι θα τους ακούσετε να γκρινιάζουν για τις ώρες που το βλαστάρι τους περνά κάνοντας like, ανεβάζοντας φωτογραφίες ή ποστάροντας τσιτάτα και στιχάκια.

Πολλοί από αυτούς, όμως, θα σας κρύψουν το γεγονός ότι έχουν και οι ίδιοι εθιστεί στο facebook σε τέτοιον βαθμό που - όπως υποστηρίζουν πρόσφατες έρευνες - οι νέοι έχουν αρχίσει να χάνουν το ενδιαφέρον τους για τον ιστότοπο ακριβώς διότι οι γονείς τους έχουν γίνει μέλη.

Ο 29χρονος Ζάκερμπεργκ, βέβαια, τρίβει τα χέρια του με όλα αυτά: τον περασμένο μήνα η χρηματιστηριακή αξία του δικτύου που δημιούργησε ξεπέρασε τα 150 δισ. δολάρια και τα ετήσια έσοδά του ανήλθαν στα 7,9 δισ. δολάρια (αύξηση 55% σε σχέση με το 2012). Στο τέλος του 2013 ο ιδρυτής του facebook είχε στον προσωπικό τραπεζικό λογαριασμό του 31 δισ. δολάρια.

Για να αποταμιεύσει αυτά τα... ψίχουλα, βοήθησε τα μάλα η εποχή της φορητότητας: οι περισσότεροι σήμερα κυκλοφορούν με ένα smartphone ή με μια ταμπλέτα στο χέρι. Η θεαματική διείσδυση του κοινωνικού δικτύου στους χρήστες φορητών συσκευών το τελευταίο τρίμηνο αντιπροσώπευε το 53% των διαφημιστικών εσόδων του.

Αι γενεαί πάσαι σε μια παγκόσμια βάση δεδομένων

Το facebook δεν είναι το πρώτο κοινωνικό δίκτυο που εμφανίστηκε στο Διαδίκτυο. Εγινε όμως το πιο δημοφιλές, ενώ άλλες πλατφόρμες απέτυχαν (π.χ. MySpace) ή ακόμη παλεύουν να καθιερωθούν (π.χ. Google Plus).

Το προϊόν που πούλησε το facebook όταν δημιουργήθηκε ήταν η καινοτομία: κανείς μέχρι τότε δεν μας είχε δώσει την ευκαιρία να συνδεθούμε και να συνομιλήσουμε άμεσα και δωρεάν με ανθρώπους που βρίσκονται σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Η γειτονιά της παιδικής μας ηλικίας ή η σχολική μας τάξη μπορεί να είναι πλέον μονάχα μια ανάμνηση, αλλά μπορεί να ανασυσταθούν χάρη στο facebook.

Σήμερα το κοινωνικό δίκτυο εξακολουθεί να «πουλάει» επειδή κατάφερε να προσδώσει χρηστικότητα στο προϊόν του και να το μετατρέψει σε καθημερινή συνήθεια. Εχει ενσωματωθεί τόσο στις ζωές μας ώστε ακόμη και οι χρήστες που έχουν αγανακτήσει μαζί του (κυρίως για ζητήματα ιδιωτικότητας) δυσκολεύονται να το κόψουν - όπως συμβαίνει με το κάπνισμα.

«Η Καθολική Εκκλησία έχει 1,2 δισ. μέλη. Το facebook το κατάφερε μέσα σε μόλις 10 χρόνια» υπερηφανεύεται ο Πίτερ Σίλεϊ, ο οποίος μετέχει στο Διοικητικό Συμβούλιο του ιστότοπου από τα πρώτα χρόνια της ίδρυσής του.

ΕΡΧΕΤΑΙ ΤΟ ΤΕΛΟΣ; Παρότι το facebook εξακολουθεί να προσελκύει νέους χρήστες, ο ρυθμός ανάπτυξής του έχει αρχίσει να επιβραδύνεται. Πολλοί αναλυτές υποστηρίζουν ότι έχει χάσει την «αξιοπιστία» του στα μάτια των εφήβων (πώς μπορεί ένα σάιτ να είναι κουλ όταν σε αυτό συχνάζουν οι γονείς και οι παππούδες σου;).

Πρόσφατες έρευνες κατέδειξαν ότι το 65% των ατόμων κάτω των 18 ετών έχει αρχίσει να απομακρύνεται από το facebook, στρεφόμενο προς υπηρεσίες όπως το WhatsApp και το Snapchat.

Πριν από λίγες ημέρες έρευνα του Πανεπιστημίου Πρίνστον παρομοίασε το facebook με «επιδημία που ευτυχώς θα υποχωρήσει», καθώς το σάιτ θα χάσει το 80% των χρηστών του τα προσεχή χρόνια. Το facebook απάντησε ειρωνικά δημοσιοποιώντας δική του «έρευνα», στην οποία προέβλεπε ότι «το 2018 το Πρίνστον θα μείνει με τους μισούς φοιτητές του και μέχρι το 2021 δεν θα έχει κανέναν φοιτητή»!

Το πιο κρίσιμο ερώτημα, όμως, είναι αν η διείσδυση του facebook θα οδηγήσει στην εκπλήρωση του οργουελικού οράματος του Ζάκερμπεργκ να καταρτίσει το «κοινωνικό γράφημα όλου του κόσμου» (μία βάση δεδομένων που θα περιέχει τις προσωπικές πληροφορίες, τις προτιμήσεις και τις «φιλίες» ολόκληρης της ανθρωπότητας).

Το κοινωνικό δίκτυο έχει βρεθεί πολλές φορές στο στόχαστρο χρηστών και οργανώσεων για τον τρόπο με τον οποίο αξιοποιεί τα προσωπικά δεδομένα των μελών του.

Πρόσφατα έγινε γνωστό ότι δοκιμάζει μια νέα λειτουργία που θα του επιτρέψει να παρακολουθεί τη διαδικτυακή συμπεριφορά των χρηστών του, αλιεύοντας διάφορα δεδομένα όπως για πόσο χρονικό διάστημα οι χρήστες αφήνουν τον κέρσορα που εμφανίζεται στην οθόνη τους πάνω από συγκεκριμένο περιεχόμενο (ανάρτηση, φωτογραφία, διαφήμιση κ.λπ.).

Το 2010 η «Wall Street Journal» είχε αποκαλύψει ότι τα δεδομένα των χρηστών διοχετεύονται σε διαφημιστικές εταιρείες μέσω ορισμένων εκ των δημοφιλέστερων εφαρμογών όπως το παιχνίδι FarmVille.

10 χρόνια facebook: οι σημαντικότεροι σταθμοί
Φεβρουάριος 2004. Ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ μαζί με τέσσερις ακόμη συμφοιτητές του - τους Ντάστιν Μόσκοβιτς, Εντουάρντο Σέβεριν, Αντριου Μακόλουμ και Κρις Χιούζ - δημιουργεί το facebook στο φοιτητικό δωμάτιό του στο Χάρβαρντ. Μέλη του δικτύου μπορεί να γίνουν μόνον οι φοιτητές του φημισμένου πανεπιστημίου.
2004. Την ίδια χρονιά, οι αδελφοί Κάμερον και Τάιλερ Γουίνκλβος ισχυρίζονται ότι ήταν εκείνοι που δημιούργησαν το facebook και κινούνται δικαστικά εναντίον του Ζάκερμπεργκ. Μετά από νομική διένεξη τεσσάρων ετών, θα φθάσουν σε διακανονισμό ύψους 65 εκατ. δολαρίων.
Μάιος 2005. Η επενδυτική εταιρεία Accel Partners βάζει 12,7 εκατ. δολάρια στο facebook και ένας από τους μετόχους της επενδύει άλλο ένα εκατομμύριο από τα προσωπικά του λεφτά.
Σεπτέμβριος 2005. Δίνεται η δυνατότητα στους μαθητές λυκείου να γίνουν μέλη του ιστότοπου. Εναν χρόνο αργότερα το δίκτυο καθίσταται ανοικτό σε όλους.
Σεπτέμβριος 2010. Η ταινία του Ντέιβιντ Φίντσερ The Social Network εξιστορεί στη μεγάλη οθόνη την αμφιλεγόμενη πορεία του facebook και του ιδρυτή του Μαρκ Ζάκερμπεργκ.
Απρίλιος 2012. Το facebook ανακοινώνει ότι πρόκειται να αγοράσει το Instagram - την δημοφιλή εφαρμογή ανταλλαγής φωτογραφιών για smartphones - καταβάλλοντας ένα δισ. δολάρια.
Μάιος 2012. Η περιουσία του Ζάκερμπεργκ συρρικνώνεται κατά τέσσερα δισ. δολάρια μετά την είσοδο του facebook στο χρηματιστήριο. Σε λιγότερο από δύο εβδομάδες, οι μετοχές του δικτύου έχουν χάσει σχεδόν το ένα τέταρτο της αξίας τους.
Δεκέμβριος 2012. Το facebook ανακοινώνει σαρωτικές αλλαγές στην πολιτική απορρήτου των χρηστών του έπειτα από έντονη κριτική που δέχεται για τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει τα προσωπικά δεδομένα τους.
Δεκέμβριος 2013. Ο ανθρωπολόγος Ντάνιελ Μίλερ υποστηρίζει ότι το facebook «είναι «νεκρό», καθώς οι έφηβοι το εγκαταλείπουν διαπιστώνοντας ότι έχουν αρχίσει να το χρησιμοποιούν οι γονείς τους. Αντ’ αυτού στρέφονται προς το twitter, το Instagram ή το Snapchat.
Ιανουάριος 2014. Το facebook ανακοινώνει έσοδα 2,59 δισ. δολαρίων το τελευταίο τρίμηνο του 2013 (63% αύξηση σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2012).