Αφιέρωμα: 11 χρόνια μετά το ΟΧΙ στο σχέδιο ΑΝΑΝ

11 χρόνια συμπληρώνονται φέτος από το δημοψήφισμα για το Σχέδιο Αναν, το οποίο απερρίφθη με συντριπτική πλειοψηφία από τους Ελληνοκύπριους, και υπερψηφίστηκε από τους τουρκοκύπριους.

11 χρόνια μετά, η σημαία της ντροπής, βρίσκεται στον Πενταδάκτυλο, καθιστώντας επιτακτική την ανάγκη για αυτοκριτική τόσο για τα λάθη του παρελθόντος, όσο και για την ακολουθούμενη πολιτική, καθώς ο στόχος της απελευθέρωσης της κατεχόμενης γης μας, δεν επιτεύχθηκε.

Το δημοψήφισμα για το σχέδιο Ανάν, θεωρείται μέχρι σήμερα κορυφαία στιγμή στην 40χρονη πορεία του κυπριακού προβλήματος, καθώς ήταν η πρώτη φορά που ελληνοκύπριοι και τουρκοκύπριοι κλήθηκαν να αποφασίσουν σε χωριστά δημοψηφίσματα την αποδοχή ή την απόρριψη ενός σχεδίου λύσης.

Το χρονικό

Η πρώτη εκδοχή του σχεδίου, είχε επιδοθεί στις 11 Νοεμβρίου του 2002, προς τον αείμνηστο Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας, Γλαύκο Κληρίδη, και τον τότε κατοχικό ηγέτη Ραούφ Ντεντκάς. Οι κυβερνήσεις Ελλάδας και Κύπρου, είδαν με θετικό μάτι το σχέδιο, με τον Γλαύκο Κληρίδη να δηλώνει ότι αποτελούσε ευκαιρία, και πως δεν θα πρέπει «να χαθεί το δέντρο για το δάσος». Λίγες μέρες αργότερα το Εθνικό Συμβούλιο της Κύπρου, αποδέχεται το σχέδιο Ανάν, ως βάση διαπραγμάτευσης, αναγνωρίζοντας όμως τις πολλές αδυναμίες που περιείχε. Υπέρμαχος του σχεδίου ήταν ο τότε Πρωθυπουργός της Ελλάδας, Κώστας Σημίτης.

«Έχουμε μια ιστορική ευκαιρία για λύση. Αυτή η πρόταση, αυτό το σχέδιο, είναι μια αφετηρία…αυτό που έχει σημασία είναι η συνολική ισορροπία στην οποία αυτό το σχέδιο, με τη διαπραγμάτευση, μπορεί να οδηγήσει», έλεγε χαρακτηριστικά. Το ΠΑΣΟΚ, χαρακτήρισε το σχέδιο ως «την τελευταία ευκαιρία επίλυσης του κυπριακού», την ίδια ώρα που η Νέα Δημοκρατία, κρατούσε ουδέτερη στάση.

Λύση πριν την ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ

Στόχος του ΟΗΕ, αλλά και των Βρετανών, οι οποίοι έπαιξαν καταλυτικό ρόλο στις εξελίξεις, ήταν η κατάληξη σε τελικό σχέδιο λύσης, πριν από τη Σύνοδο Κορυφής της Κοπεγχάγης, στην οποία θα κλείδωνε η ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ.

Αφού πρώτα οι δύο πλευρές, κατέθεσαν τις πρώτες εισηγήσεις τους για τροποποίηση του σχεδίου, ο ΟΗΕ, ξεκινάει τη μεσολάβηση με εκ του σύνεγγυς συνομιλίες, για να καταλήξει στο σχέδιο Ανάν 2, στις 10 Δεκεμβρίου 2002.  Παρών στη Σύνοδο Κορυφής, ήταν και ο λεγόμενος Υπουργός Εξωτερικών του ψευδοκράτους, ο οποίος αντικαθιστούσε τον Ντεκτάς ο οποίος ήταν κλινήρης. Η προσπάθεια στην Κοπεγχάγη, δεν καρποφόρησε και έτσι αποφασίστηκε η ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ, την 1η Μαϊου 2004. Η συμφωνία αφορούσε την ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στην ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων και των κατεχόμενων εδαφών, όπου θα υπήρχε αναστολή εφαρμογής του Κοινοτικού κεκτημένου.

Λίγο πριν τις εκλογές και τη λήξη της προεδρικής του θητείας, ο Γλαύκος Κληρίδης ζητεί το 2003 επανεκλογή του με τη δέσμευση να παραμείνει στην Προεδρία για μόνο 16 μήνες ώστε να ολοκληρωθούν οι διαβουλεύσεις επί του Σχεδίου Ανάν.

Ο κυπριακός λαός, με τη ψήφο του ανέδειξε τον αείμνηστο Τάσσο Παπαδόπουλο ως νέο Πρόεδρο της ΚΔ. Ακολούθησε η επίσκεψη του ΓΓ του ΟΗΕ, Κόφι Ανάν, ο οποίος επισκέπτεται την Κύπρο στις 26 Φεβρουαρίου, παρουσιάζοντας στις 2 πλευρές το τρίτο σχέδιο Ανάν, καλώντας τους δύο ηγέτες, για διαβουλεύσεις στην Ελβετία στις 10 Μαρτίου 2003.

Απόρριψη από Ντενκτάς

Στη συνάντηση της Χάγης ο Ραούφ Ντενκτάς απέρριψε τις θέσεις του ΟΗΕ, σε αντίθεση με τον Πρόεδρο Παπαδόπουλο, ο οποίος αποδέχθηκε το τρίτο σχέδιο Ανάν υπό προϋποθέσεις που είχαν να κάνουν με κάποια κενά του εγγράφου.

Στις 16 Απριλίου 2003, υπογράφεται στην Αθήνα η συνθήκη προσχώρησης της Κυπριακής Δημοκρατίας στην ΕΕ. Την ίδια ώρα, ο Κόφι Ανάν, προειδοποιεί ότι θα τερματίσει την παρέμβαση του στο κυπριακό, εκτός και αν οι δύο πλευρές, αποδεχθούν την επιδιαιτησία του ιδίου για να γεφυρωθούν οι διαφορές και η διαδικασία να οδηγηθεί στα δημοψηφίσματα.

Το άνοιγμα των οδοφραγμάτων

Στις 23 Απριλίου 2004, ο Ντεντκάς, προχωρεί σε μια ενέργεια που έπιασε εξ απροόπτου τη Λευκωσία, προχωρώντας για πρώτη φορά από το 1974 στο άνοιγμα των οδοφραγμάτων, επιτρέποντας τη μετάβαση ελληνοκυπρίων στα κατεχόμενα και αντιστοίχως τουρκοκυπρίων στις ελεύθερες περιοχές.

Κατόπιν πρωτοβουλίας του Τάσσου Παπαδόπουλου, η διαδικασία ξαναζωντανεύει, ώστε να βρεθεί λύση πριν από την ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ, την 1η Μαϊου του 2004. Ο Τάσσος Παπαδόπουλος, εκτιμούσε ότι με αυτό τον τρόπο θα άφηνε εκτεθειμένη την άλλη πλευρά, πιστεύοντας ότι και πάλι θα επιδείκνυε αρνητική στάση. Στη συνέχεια όμως, οι εξελίξεις τον διαψεύδουν.

Στις 10 Φεβρουαρίου 2004, ο Κόφι Ανάν, καλεί τους δύο ηγέτες στη Νέα Υόρκη, όπου αρχίζουν εκ νέου συνομιλίες για υιοθέτηση πρότασης αναγνώρισης του επιδιαιτητικού ρόλου στον ΟΗΕ και παραπομπή του σχεδίου σε δημοψηφίσματα.

Απογοήτευση στη Λουκέρνη

Οι συνομιλίες που ακολούθησαν στην Κύπρο, ολοκληρώθηκαν στις 23 Μαρτίου 2004, χωρίς να υπάρξει συμφωνία μεταξύ των δύο. Αργότερα, στις συνομιλίες που ακολούθησαν, με τη συμμετοχή των Πρωθυπουργών Ελλάδας-Τουρκίας στη Λουκέρνη, οδηγούν σε απογοητευτικά αποτελέσματα για την ε/κ πλευρά. Παρά τις προσπάθειες γεφύρωσης των διαφορών, το τελικό κείμενο, Ανάν 5, υιοθετεί τις τουρκικές θέσεις στην πλειοψηφία τους, και παραδίδεται στους Παπαδόπουλο, Ντενκτάς, Κραμανλή και Ερντογάν ενώ ορίζει ως ημερομηνία για δημοψηφίσματα, την 24η Απριλίου 2004.

Ο Πρωθυπουργός της Ελλάδας Κώστας Καραμανλής, τάχθηκε κατά του σχεδίου και σε συνεργασία με τον Πρόεδρο Παπαδόπουλο, διαμορφώνουν κοινή γραμμή, τασσόμενοι κατά των σχεδίων του ΟΗΕ.

Το ΌΧΙ του Τάσσου

Αποκορύφωμα της αντίθεσης του Τάσσου Παπαδόπουλου στο σχέδιο Ανάν, υπήρξε τα διάγγελμα του προς τον κυπριακό λαό στις 7 Απριλίου 2004, όπου με δάκρυα στα μάτια, ανέφερε:

«Λυπούμαι ειλικρινά, γιατί δεν μπορώ να αποδεχθώ και να υπογράψω το Σχέδιο Ανάν όπως, τελικά, διαμορφώθηκε. Παρέλαβα Κράτος διεθνώς αναγνωρισμένο. Δεν θα παραδώσω “κοινότητα” χωρίς δικαίωμα λόγου διεθνώς και σε αναζήτηση κηδεμόνα. Και όλα αυτά έναντι κενών, παραπλανητικών, δήθεν, προσδοκιών. Έναντι της ανεδαφικής ψευδαίσθησης ότι η Τουρκία θα τηρήσει τις δεσμεύσεις της», είχε πει.

Η πλατφόρμα του ΝΑΙ

Στην αντίπερα όχθη, δημιουργήθηκε και η πλατφόρμα του ΝΑΙ, αποτελούμενη από μια σειρά πρωτοκλασάτων στελεχών κομμάτων, συμπεριλαμβανομένου και του νυν Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, και τότε Προέδρου του ΔΗΣΥ, Νίκου Αναστασιάδη.

Το αποτέλεσμα

Εν τέλει, στο δημοψήφισμα της 24ης Απριλίου του 2004, ΟΧΙ ψήφισε το 75,83% και ΝΑΙ το 24,17% των ελληνοκυπρίων. ΝΑΙ ψήφισε το 64,91% και ΟΧΙ το 35,09% των τουρκοκυπρίων.

Αμετακίνητος ο Αττίλας

Τόσο το τελικό αποτέλεσμα, όσο και η στάση που κράτησαν πολιτικά πρόσωπα και πολιτικά κόμματα, στοιχειώνει μέχρι σήμερα το πολιτικό σκηνικό της Κύπρου. Η ουσία όμως, είναι ότι 40 χρόνια μετά, ο κυπριακός λαός αναμένει δικαίωση, την ίδια ώρα, που άνθρωποι «φεύγουν» από τη ζωή, χωρίς να δουν την γη τους ελεύθερη. Η τουρκική βουλιμία, εξακολουθεί να υφίσταται μέχρι σήμερα και να εκδηλώνεται με διαφορετικούς τρόπους με κάθε ευκαιρία, καθιστώντας το όλο εγχείρημα, εξαιρετικά δύσκολο. Λέγεται από αρκετούς, ότι το κυπριακό έχει "κουράσει" τον λαό, όμως, δεν παύει να αποτελεί ένα άμεσα συνδεδεμένο ζήτημα με την επιβίωση του κυπριακού ελληνισμού στην Κύπρο.