Όταν θέλουμε να κάνουμε παιδί, αλλά δεν έρχεται

Υπογονιμότητα, στειρότητα και τεχνητή γονιμοποίηση.

«Παιδί όταν θέλω και αν θέλω». Σύνθημα της δεκαετίας του ’60, που σήμερα έγινε κανόνας. Το «αν θέλω» έχει γίνει πραγματικότητα, αλλά το «όταν θέλω», στην περίπτωση που δεν έρχεται, ενδέχεται να φέρει πολλαπλές και πολυδιάστατες δυσκολίες. Είναι συνηθισμένο φαινόμενο να συναντάμε ζευγάρια που αντιμετωπίζουν ακούσια στειρότητα. Η είδηση της στειρότητας που έρχεται σαν κεραμίδα στο κεφάλι του ζευγαριού, ακρωτηριάζοντας τα όνειρα και την ψυχοσύνθεσή του, είναι μια κατάσταση πολύ παράδοξη, η οποία βιώνεται πολύ δύσκολα. Απόλυτα κατανοητό, μια και επιπρόσθετα με την ιατρική διάσταση του θέματος, προστίθενται η έλλειψη επαρκών πληροφοριών και κοινωνιολογικά και ψυχολογικά θέματα της υπογονιμότητας.

«Το προσπαθούμε, αλλά…»
Αναμφισβήτητα, μεγάλη πλειοψηφία του πληθυσμού εξακολουθεί να θέλει να δημιουργήσει οικογένεια. Οι μελλοντικοί γονείς πιστεύουν ότι χρειάζονται απλώς να αποφασίσουν, με γνώμονα τη λογική τους, αν όντως θέλουν παιδί, και αν ναι, το μόνο που μένει είναι να προγραμματίσουν τη σύλληψή του. Όταν όμως έρθει η στιγμή που εμείς επιλέξαμε και η φύση αρνηθεί να υπακούσει την ανθρώπινη θέληση, τότε δεν το καταλαβαίνουμε, αιμορραγούμε ψυχικά, ντρεπόμαστε, νιώθουμε αποτυχημένοι και αγανακτούμε. Το να βιώνει κανείς τη στειρότητα είναι μία από τις πιο δύσκολες εμπειρίες της ζωής, καθώς πρόκειται για πραγματικό πένθος. Πένθος για ένα παιδί, που δεν είναι φορέας της οικογενειακής ιστορίας κάθε μέλους του ζευγαριού, πένθος για ένα παιδί, που θα είχε συλληφθεί και από τους δύο γονείς οι οποίοι θα ήθελαν να το προσφέρουν ο ένας για τον άλλο. Η απώλεια που νιώθουμε στον έλεγχο εντείνει ακόμη περισσότερο και την επιθυμία αλλά και τις ενοχές για την απώλεια παιδιού όπως και την απώλεια ταυτότητας. Από μια άλλη σκοπιά, σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να εμπίπτει και το κοινωνικό φαινόμενο, καίριο ζήτημα της διαδοχής των γενεών. «Οφείλουμε» να κάνουμε ένα παιδί για να ξεπληρώσουμε το χρέος μας απέναντι στις γενεές… «χρέος μας απέναντι στο ανθρώπινο είδος», «καθήκον να διαιωνιστεί το γενετικό υλικό της φαμίλιας…». Επιθυμία συνώνυμη με το καθήκον, μεγάλο βάρος στη ψυχή μας, γι’ αυτό και είναι και η πηγή μεγάλου πόνου και ντροπής. Όταν η επιθυμία για παιδί γίνεται μία συνειδητή επιλογή, εμπόδια μπορεί να εκληφθούν σαν παραβίαση του δικαιώματος στην τεκνοποίηση, στη μητρότητα και πατρότητα, διογκώνοντας αυτήν την επιθυμία και μετατρέποντάς τη σε επιθυμία με κάθε κόστος.

Το θέλω πάση θυσία!
Όλα αυτά από κοινού καταλήγουν σε επίμονες προσπάθειες τεκνοποίησης, με κορύφωση την τεχνητή γονιμοποίηση και τις διάφορες εφαρμογές της. Στην περίπτωση που η στειρότητα οφείλεται στον άντρα, υπάρχουν, για παράδειγμα, η τεχνητή σπερματέγχυση με σπέρμα ανώνυμου δότη και η τεχνητή γονιμοποίηση, κατά τη διάρκεια της οποίας το ωοκύτταρο της γυναίκας γονιμοποιείται με μία ενδοκυττάρια ένεση, με σπερματοζωάριο του μελλοντικού πατέρα (αν αντιμετωπίζει ελάχιστη γονιμότητα ο σύντροφός της). Παρόλο που στο πρώτο παράδειγμα τεχνικά τα πράγματα είναι πιο απλά, είναι πολύ πιο περίπλοκο στο ψυχολογικό επίπεδο. Στην περίπτωση που η στειρότητα οφείλεται στη γυναίκα, χρησιμοποιείται, για παράδειγμα, ένα ωοκύτταρο από άλλη γυναίκα και βάσει νόμου (π.χ. στη Γαλλία), η γυναίκα που δέχεται το ξένο ωοκύτταρο θεωρείται η «πραγματική μητέρα», νομικά και συναισθηματικά, του παιδιού που θα γεννηθεί με τεχνητή γονιμοποίηση, μια και θα κυοφορήσει και θα βιώσει τον τοκετό όπως και η οποιαδήποτε μητέρα. Αλλά, ένα ξένο ωάριο δεν είναι ούτε εύκολο (σωματικά και ψυχικά) ούτε ανώδυνο. Το ίδιο ισχύει και όταν η επιλογή είναι η τεχνητή γονιμοποίηση μέσω μεταφοράς εμβρύου ή αυτής της παρένθετης μητέρας. Σε όλες τις περιπτώσεις, οι μελλοντικοί γονείς θα χρειαστεί να ξεκαθαρίσουν τα ερωτήματά τους π.χ. θα έχουν απόλυτη διαφάνεια προς το παιδί ή όχι; Αν ναι, πώς, πότε; Και αν όχι, τι εστί ο κυκεώνας μυστικών της πατρότητας ή/και της μητρότητας; Θα δημιουργηθούν οικογενειακά μυστικά ανοίγοντας δρόμο για παθολογικές μεταβιβάσεις από γενιά σε γενιά;

Η πορεία για τα ζευγάρια, για τους δότες, τις δότριες, αλλά και για τις παρένθετες μητέρες, είναι μεγάλη, μια και η πολυπλοκότητα της διαδικασίας ψυχολογικά, σωματικά, ιατρικά, νομικά και οικονομικά, είναι ψυχοφθόρα. Το κάθε εμπλεκόμενο άτομο δικαιούται και χρειάζεται πληροφόρηση, προετοιμασία, στήριξη και προσαρμογή. Το να συμβιβαστούμε με την κατάσταση της στειρότητας, απαιτεί σκέψη και σοβαρή ψυχική επεξεργασία, απαιτεί χρόνο, ακεραιότητα, επικοινωνία και ψυχική «λεβεντιά».
Γι’ αυτό και τα ζευγάρια που επιθυμούν να συλλάβουν, καλό θα ήταν να μην μπαίνουν σε μια ψυχολογία «επείγοντος». Μαζί με την πίεση του βιολογικού ρολογιού (που τρέχει), προσθέτει επιπλέον άγχος στη φυσιολογική ανησυχία, όταν το «αναμενόμενο» αργεί να συμβεί και το χειρότερο είναι ότι μπαίνει κύριο εμπόδιο στη γονιμοποίηση. Δεν είναι τυχαίο που στα ξαφνικά, άτομα που προσπάθησαν, κουράστηκαν και παραιτήθηκαν, τεκνοποίησαν! Είναι επίσης βασικό να θυμόμαστε ότι το ζευγάρι έχει μια δυναμική, αλληλοεπιδρώντας ο ένας με τον άλλο. Ο κάθε σύντροφος κουβαλά τα πρότυπα που βίωσε, παγιωμένες αντιλήψεις, προκαταλήψεις που δεν είναι εύκολο να αποβάλει. Η επικοινωνία και η κατανόηση, παρόλο που είναι εξαιρετικά δύσκολες κατά τη διάρκεια μιας τέτοιας κρίσης, είναι αναμφισβήτητα σημαντικές. Συγκεκριμένα, όσο πιο δύσκολη είναι η επικοινωνία και η κατανόηση, τόσο πιο έντονα εκφράζεται η οδύνη που προκαλείται. Μία από τις κύριες δυσκολίες στα ζευγάρια είναι η αποδοχή των καινούργιων δεδομένων και γενικότερα η αποδοχή των αλλαγών που φέρει αυτό το θέμα στη συντροφική ζωή. Για να μπορέσει το ζευγάρι να είναι οι πρωταθλητές σε αυτήν την πορεία, χρειάζεται στήριξη και καθοδήγηση στο να διανύσει αποστάσεις ανάμεσα στα οικογενειακά πρότυπα, τη δική του ιδεολογία στην εικόνα του συντρόφου του, έτσι όπως ήταν και όπως τελικά διαμορφώθηκε, ανάμεσα στις αλλαγές των ονείρων και της πραγματικότητας… Το κάθε ζευγάρι χρειάζεται να βοηθηθεί, να βρει την ισορροπία μεταξύ της πίστης του προς τη σχέση και της οικογενειακής του αφοσίωσης. Πολλά ζευγάρια έχουν βγει πιο δυνατά από αυτήν τη δοκιμασία με ή χωρίς παιδιά!

Αυτό που έχει σημασία είναι να δίνουμε στον εαυτό μας το δικαίωμα να επιλέγει ελεύθερα και χωρίς πίεση και για το κατά πόσο θέλουμε παιδί, αλλά και αν ναι, ποιο δρόμο θα ακολουθήσουμε για να πετύχουμε το επιθυμητό αποτέλεσμα. Και ας μην ξεχνάμε ότι, το να κάνουμε παιδί είναι ένα πράγμα, το να γίνουμε γονείς είναι κάτι διαφορετικό. Η γέννηση του μωρού δημιουργεί και άλλες γεννήσεις… 

Info: Χριστίνα Φ. Σορόκου, Εγγ. Συμβουλευτική Ψυχολόγος & Ανθρωποκεντρική Ψυχοθεραπεύτρια, Κέντρο Ψυχοθεραπείας και Ψυχομετρικής, Φωτίου 3, River Court, Block C, 3ος οροφ., γραφείο 16, Λευκωσία, τηλ.: 22458750, 99532393

Πηγή: To Περιοδικό