Έκθεση Κογκρέσου: Κύπρος, η διευθέτηση αποδεικνύεται άπιαστη

Οι συμβιβασμοί και παραχωρήσεις που πρέπει η κάθε πλευρά να κάνει προκειμένου να επιτευχθεί μια τελική λύση, δεν φαίνεται ακόμη πως πλησιάζουν να γίνουν ή αν θα γίνουν αποδεκτές από τις αντίστοιχες κοινότητες της Κύπρου, είναι το συμπέρασμα της νέας περιοδικής έκθεσης (ανανεώθηκε τον Ιανουάριο) για την Κύπρο, με συντάκτη τον Βίνσεντ Μορέλι, για την Ερευνητική Υπηρεσία του Κογκρέσου.

Η έκθεση, που διατηρεί τα τελευταία έξι χρόνια τον ίδιο τίτλο, «Κύπρος, η διευθέτηση αποδεικνύεται άπιαστη», καταλήγει στην εκτίμηση ότι παρά το θετικότερο κλίμα στις συνομιλίας - μετά την ανάδειξη στην ηγεσία των Τουρκοκυπρίων του Μουσταφά Ακιντζί - η επίτευξη τελικής συμφωνίας δεν αποδεικνύεται ευκολότερη.

«Από τις αρχές του 2012 και μέχρι τις αρχές του 2015, οι διαπραγματεύσεις μεταξύ του Ελληνοκύπριου Προέδρου Νίκου Αναστασιάδη και του τέως Τουρκοκύπριου ηγέτη Ντερβίς Έρογλου πέρασαν από περιόδους ενεργών διαπραγματεύσεων, αδιέξοδο και αναστολή, χωρίς εμφανή συμφωνία επί οποιουδήποτε θέματος, οδηγώντας πολλούς να αμφισβητούν την ικανότητα των ηγετών να καταλήξουν σε συνολική συμφωνία», γράφει.

Ωστόσο, σημειώνει, μέρος της απαισιοδοξίας μετριάστηκε μετά την ανάδειξη του Μουσταφά Ακιντζί στην ηγεσία των Τ/κ και την επανάληψη των διαπραγματεύσεων. «Ο Ακιντζί επίσης διακήρυξε την πρόθεσή του να επιτευχθεί μια διευθέτηση γρήγορα, ώστε ένα δημοψήφισμα για τη συμφωνία να μπορέσει να πραγματοποιηθεί στο νησί μέχρι την άνοιξη του 2016, ίσως και πριν από τις ελληνοκυπριακές βουλευτικές εκλογές. Επιπλέον, και οι δύο πλευρές δήλωσαν ότι θα προωθήσουν θετικά μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης, ως ένδειξη μιας ανανεωμένης δέσμευσης για επιτυχή διευθέτηση. Ορισμένα από τα μέτρα αυτά έχουν τεθεί από τότε σε ισχύ».

Ατμόσφαιρα συγκρατημένης αισιοδοξίας

Η έκθεση αναφέρει ότι όλο το δεύτερο ήμισυ του περασμένου έτους, από τις συναντήσεις των δύο ηγετών και κάποιες παραγωγικές συνεδριάσεις, διαφάνηκε νέα ενέργεια στις διαπραγματεύσεις και μια ατμόσφαιρα συγκρατημένης αισιοδοξίας. Σημειώνει μάλιστα ιδιαίτερα την κοινή τους τηλεοπτική εμφάνιση την παραμονή του νέου έτους και τις ευχές που απηύθυναν σε Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους, μαζί με την ελπίδα η νέα χρονιά να φέρει την ειρηνευτική διευθέτηση.
«Αυτό συνέβη πρώτη φορά για τους δύο ηγέτες και υπογράμμισε τις πληροφορίες για τη θετική ατμόσφαιρα που περιέβαλε μέχρι στιγμής τις συναντήσεις των δύο ηγετών και την προσωπική σχέση που φαίνεται να έχει αναπτυχθεί μεταξύ Αναστασιάδη και Ακιντζί», αναφέρει.

Ωστόσο, η έκθεση της Ερευνητικής Επιτροπής του Κογκρέσου σημειώνει πως παρά το γεγονός ότι οι πλέον πρόσφατες διαπραγματεύσεις φαίνεται να δείχνουν ότι έχει βρεθεί περισσότερο κοινό έδαφος σε πολλά από τα ζητήματα, δεν είναι αρκετό για την επίτευξη συνολικής λύσης.

«Από την άλλη πλευρά, γράφει, οι αντιδράσεις από διάφορους Ελληνοκύπριους πολιτικούς ηγέτες, σε μια τηλεοπτική συνέντευξη στα τέλη Δεκεμβρίου, στην οποία ο κ Ακιντζί εμφανίστηκε να σκιαγραφεί τις απόψεις του για την συμφωνία, δείχνουν ότι η αισιοδοξία στην οποία αναφέρονται πολλοί πρέπει να μετριαστεί  από κάποια πολιτική πραγματικότητα, καθώς υπάρχουν ακόμη μπροστά δυσκολίες. Παρ' όλα αυτά και οι δύο πλευρές φαίνεται να δείχνουν ότι το 2016 θα μπορούσε να γίνει η χρονιά που μια πιθανή λύση θα μπορούσε να επιτευχθεί, από τη στιγμή που υπάρχει η βούληση και στις δύο πλευρές για να γίνει».

Καταγράφεται το αμερικανικό ενδιαφέρον για λύση, καθώς και οι επισκέψεις Αμερικανών επισήμων στην Κύπρο, μετά την επίσκεψη Μπάιντεν το Μάιο του 2014, οι οποίες δείχνουν την ύπαρξη θετικής δυναμικής και πως υπάρχει ένα ανανεωμένο αμερικανικό ενδιαφέρον για επιτυχή κατάληξη των διαπραγματεύσεων. «Η έλλειψη μιας διευθέτησης μέσω διαπραγματεύσεων στην Κύπρο χρήζει προσοχής λόγω των συμφερόντων των ΗΠΑ σε μια ισχυρή σχέση με την Τουρκία, ειδικά καθώς οι δύο χώρες αντιμετωπίζουν την απειλή από το Ισλαμικό Κράτος και λόγω των προοπτικών η Ανατολική Μεσόγειος - συμπεριλαμβανομένης της Κύπρου – να μπορέσει να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη και την προμήθεια ενέργειας».

Στην έκθεση επαναλαμβάνεται η ιστορική καταγραφή των διαπραγματεύσεων, από το 2008 μέχρι σήμερα. Επισημαίνει ότι η εκλογή Χριστόφια το 2008, σε συνδυασμό με την παρουσία του Τουρκοκύπριου ηγέτη Ταλάτ, εγκαινίασε μια περίοδο υψηλότερων προσδοκιών για διευθέτηση, από κάθε άλλη φορά μετά το 2004, όταν και οι δύο κοινότητες της Κύπρου αποφάσισαν για το σχέδιο Ανάν.

«Η προσωπική σχέση μεταξύ Χριστόφια και Ταλάτ και οι δημόσιες δεσμεύσεις τους για την εξεύρεση λύσης στο κυπριακό πρόβλημα δημιούργησαν το συμπέρασμα πως αν αυτοί οι δύο ηγέτες δεν μπορούσαν να φτάσουν σε διευθέτηση μέσω διαπραγματεύσεων, τότε θα χρειαζόταν ίσως πολύς χρόνος πριν βρεθούν και πάλι δύο ομοϊδεάτες ηγέτες σε θέση να ενώσουν το λαό της Κύπρου. Με την εκλογή τον Απρίλιο του 2015 του Μουσταφά Ακιντζί ως ηγέτη των Τουρκοκυπρίων, πολλοί πίστεψαν ότι η ώρα αυτή έφτασε».

Το deja vu

Η έκθεση εκτιμά ότι παρά την ισχυρή δέσμευση, τις καλές προθέσεις και τις θερμές σχέσεις, οι συνομιλίες μεταξύ Χριστόφια – Ταλάτ έπεσαν θύμα «των σκληρών πραγματικοτήτων δεκαετιών διαχωρισμού, έλλειψης εμπιστοσύνης και μη κατανόησης και σε ορισμένες περιπτώσεις αδιαφορίας για την ανάγκη μιας τελικής διευθέτησης και επανένωσης της νήσου».

Και αφού παραθέτει τα διαμειφθέντα στις διαπραγματεύσεις μέχρι την άνοιξη του 2015, χαρακτηρίζει τις διακηρύξεις ως αίσθηση ενός deja vu" που ζουν πάλι από την αρχή.
«Παρ `όλα αυτά, η σχέση μεταξύ των δύο ηγετών είναι μέχρι στιγμής βελτιωμένη έναντι της σχέσης Αναστασιάδη / Έρογλου, αλλά, όπως συνέβη μεταξύ Χριστόφια και Ταλάτ, τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν γρήγορα. Ενώ οι διαπραγματεύσεις μεταξύ Χριστόφια και Ταλάτ φάνηκαν αμέσως να ξεκινούν γρήγορα, οι διαφορές στις θέσεις γρήγορα έγιναν εμφανείς και οι συνομιλίες, αν και πραγματοποιούνταν σε τακτική βάση, σύντομα άρχισαν να κολλάνε».

Σημειώνει ότι οι πρώτοι οκτώ μήνες των συναντήσεων Αναστασιάδη – Ακιντζί πήγαν καλά, παρά το γεγονός ότι δεν επιτεύχθηκε ο στόχος του Ακιντζί για διευθέτηση μέχρι τα τέλη του έτους. Σημειώνει ότι δεν είναι καθαρό αν ο Πρόεδρος Αναστασιάδης επιθυμεί συμφωνία πριν τις εκλογές του Μαΐου, αλλά για να γίνει αυτό πρέπει οι πλευρές να συμφωνήσουν πριν τα τέλη Μαρτίου. Με βάση αυτά, θεωρεί κρίσιμους τους πρώτους μήνες του έτους, που θα δείξουν αν μπορούν κι οι δύο πλευρές να ξεπεράσουν αποτελεσματικότερα από το παρελθόν τα παραδοσιακά εμπόδια.

Περιγράφοντας τις εσωτερικές πολιτικές ισορροπίες στην ελληνοκυπριακή κοινότητα, καταγράφει τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο Πρόεδρος Αναστασιάδης, ο οποίος γνωρίζει ότι «η βούληση και η δέσμευσή του να φτάσει σε λύση, θα δημιουργήσει αντιθέσεις από κάποιους κύκλους, ό,τι κι αν περιέχει η λύση».

Ως παράδειγμα παραθέτει τις αντιδράσεις στα όσα δήλωσε ο κ. Ακιντζί στη συνέντευξή του στα τέλη Δεκεμβρίου.

«Οι απόψεις του, αν και δεν είναι έκπληξη, φαίνεται να δείχνουν ότι οι υπάρχουσες διαφωνίες απέχουν πολύ από του να επιλυθούν. Όμως, τα σχόλια Ακιντζί συγκέντρωσαν την ταχεία και αρνητική αντίδραση από διάφορους Ε/κ πολιτικούς ηγέτες, που υποδηλώνει ότι το πρόβλημα για τον κ. Αναστασιάδη βράζει κάτω από την επιφάνεια». Ο κ. Μορέλι παραθέτει στην έκθεση δηλώσεις του Προέδρου της Βουλής, Γιαννάκη Ομήρου, με αφορμή τα όσα δήλωσε ο Τ/κ ηγέτης για την εγγυήσεις της Τουρκίας, την πολιτική ισότητα και την εκ περιτροπής προεδρία.

«Αντιμετωπίζοντας τις διαφαινόμενες βουλευτικές εκλογές το Μάιο του 2016, ο Αναστασιάδης, μπορεί να ακούσει τους πρώτους γύρους των δηλώσεων της αντιπολίτευσης, οι οποίες θα μπορούσαν να επηρεάσουν τις διαπραγματεύσεις με διάφορους τρόπους».

Στην έκθεση επαναλαμβάνονται οι εκτιμήσεις του αναλυτή της Ερευνητικής Υπηρεσίας του Κογκρέσου για τις δυσκολίες του Τ/κ ηγέτη, ο οποίος όπως γράφει δεν αποτελούσε επιλογή της Αγκυρας. Σημειώνει ωστόσο πως με την προσοχή της τουρκικής κυβέρνησης στραμμένη στη Συρία και το Ισλαμικό Κράτος, ο Ακιντζί αξιοποίησε γρήγορα την ευκαιρία να δοκιμάσει τι θα μπορούσαν να αποδεχτούν στο πλαίσιο της λύσης οι Ελληνοκύπριοι και η Αγκυρα. Σημειώνει ωστόσο την κριτική που άσκησε προσφάτως στον Ακιντζί ο Ντερβίς Ερογλου, για καλλιέργεια υψηλών προσδοκιών, χωρίς την ίδια στιγμή να είναι σε θέση να υποδείξει συγκεκριμένες εξελίξεις για τη λύση.

«Πολλοί παρατηρητές πιστεύουν ότι η θετική φύση της σχέσης που έχει μέχρι στιγμής δημιουργηθεί μεταξύ Αναστασιάδη και Ακιντζί και η πρόοδος που υποτίθεται ότι σημειώνεται και από τους δύο ηγέτες, έχουν προκαλέσει μια ανανεωμένη αίσθηση αισιοδοξίας ότι θα μπορούσε να επιτευχθεί μια τελική συμφωνία. Παρ `όλα αυτά, τα ζητήματα που έχουν ξεκάθαρα οριστεί και εξακολουθούν να χωρίζουν τις δύο κοινότητες και που απέτρεψαν τη λύση για πάνω από 41 χρόνια – και δεν έχουν αλλάξει σημαντικά μετά από το Σχέδιο Ανάν το 2004 - και οι θέσεις και προτεινόμενες λύσεις που κάθε πλευρά έχει λάβει επ’ αυτών, έχουν παρουσιαστεί διεξοδικά, συζητήθηκαν και απορρίφθηκαν από κάθε πλευρά, ξανά και ξανά», καταλήγει η έκθεση της Ερευνητικής Επιτροπής του Κογκρέσου για την Κύπρο.