Αλκοόλ: Ένας ύπουλος φίλος

Πότε η ευχαρίστηση μετατρέπεται σε κίνδυνο;

Είναι αποδεδειγμένο και γενικά αποδεκτό ότι η κατάχρηση του αλκοόλ επιδρά απολύτως αρνητικά στον οργανισμό, ενώ η ήπια κατανάλωσή του μπορεί να είναι, εκτός από ευχάριστη, ακόμη και ωφέλιμη. Νεότερες έρευνες έχουν θέσει όρια σε αυτό που θα αποκαλούσαμε 'κατάχρηση του αλκοόλ'. Τελικά, πότε η ευχαρίστηση μετατρέπεται σε κίνδυνο;

Το αλκοόλ είναι πανταχού παρόν στη ζωή μας και την επηρεάζει σε μικρό ή σε μεγάλο βαθμό. Ενώ όμως η λογική χρήση του αποτελεί σημαντικό παράγοντα που ομορφαίνει τις ανθρώπινες σχέσεις, η κατάχρησή του συνδέεται με άμεσα δυσάρεστες συνέπειες ή με χρόνιες βλάβες, συχνά πολύ σοβαρές, σε όλα σχεδόν τα συστήματα του οργανισμού.

Οι επιπτώσεις

Οι βλάβες αυτές, ιδιαίτερα στον αλκοολικό, στο άτομο δηλαδή με εξάρτηση από το αλκοόλ, περιλαμβάνουν: νευροψυχιατρικές διαταραχές, με βαρύτερες την οξεία ή χρόνια αλκοολική εγκεφαλοπάθεια, που εκφράζονται με σοβαρή έκπτωση όλων των διανοητικών λειτουργιών και της μνήμης, διαταραχές στο κυκλοφορικό σύστημα (π.χ. καρδιομυοπάθεια), στο αιμοποιητικό (αναιμία), στο πεπτικό (παγκρεατίτιδα) ή στο μυϊκό (μυοπάθεια), ενώ η συχνότερη διαταραχή αφορά στο ήπαρ. Στο ήπαρ η βλάβη κυμαίνεται από ήπια (λιπώδης διήθηση) μέχρι πολύ σοβαρή, απειλητική για τη ζωή (αλκοολική ηπατίτιδα, κίρρωση).

Τελευταία συζητείται η πιθανότητα αιτιολογικής σχέσης της κατάχρησης αλκοόλ με την εμφάνιση καρκίνου σε διάφορα όργανα (κυρίως στόματος, φάρυγγα, λάρυγγα, οισοφάγου, ήπατος), ιδιαίτερα σε άτομα που συγχρόνως είναι βαρείς καπνιστές ή έχουν μολυνθεί με τον ιό της ηπατίτιδας Β ή της ηπατίτιδας C.

Πληρέστερα έχει μελετηθεί η ηπατοπάθεια, της οποίας η στενή αιτιολογική σχέση με την κατάχρηση αλκοόλ υποστηρίζεται από επιδημιολογικές κυρίως μελέτες, που δείχνουν την ισχυρή συσχέτιση μεταξύ κατανάλωσης αλκοόλ και θανάτων από κίρρωση, νόσο που εκφράζει σε μεγάλο βαθμό τη συχνότητα της ηπατοπάθειας.

Οι επιπτώσεις της κατάχρησης οινοπνευματωδών ποτών συνδέονται άμεσα με την περιεκτικότητά τους σε αλκοόλη που είναι κατευθείαν τοξική (π.χ. ηπατοτοξική), άσχετα με το είδος του ποτού ή την περιεκτικότητά του σε μη αλκοολούχα συστατικά ή προσθετικές ουσίες.

Η κακή διατροφή φαίνεται ότι έχει κάποια σημασία και πολλοί ερευνητές πιστεύουν ότι υπάρχει μια ποσότητα αλκοόλ που γίνεται ανεκτή χωρίς βλάβες, κάτω από καλές διαιτητικές συνθήκες. Υπάρχει όμως και ένα όριο τοξικότητας του αλκοόλ, πέρα από το οποίο διαιτητικοί χειρισμοί δεν προσφέρουν προστασία.

Σχετικά με την αλκοολική ηπατοπάθεια και με βάση σοβαρές επιδημιολογικές μελέτες, φαίνεται ότι όσο μεγαλύτερη και μακρόχρονη είναι η κατανάλωση αλκοόλ, τόσο υψηλότερη η συχνότητα και η σοβαρότητα της ηπατικής βλάβης.
Η ασφαλής καθημερινή κατανάλωση αλκοόλ είναι αβέβαιη, γίνεται αποδεκτό όμως σήμερα ότι αυτή βρίσκεται στα 60 γραμμάρια καθαρής αλκοόλης για τους άντρες και στα 40 γραμμάρια για τις γυναίκες, οι οποίες, όπως φαίνεται, έχουν μεγαλύτερη ευαισθησία στο αλκοόλ.

Η ποσότητα αυτή εκφράζεται πρακτικότερα με τον αριθμό των 'μονάδων' κατανάλωσης εβδομαδιαία, που δεν πρέπει να υπερβαίνουν τις 21 για τους άνδρες και τις 14 για τις γυναίκες (μία μονάδα αντιπροσωπεύεται στη συνήθη ποσότητα κάθε ποτού στο κατάλληλο ποτήρι του).
Ένας στους πέντε από αυτούς που υπερβαίνουν το παραπάνω όριο θα παρουσιάσουν μέσα σε 8 - 10 χρόνια κάποια από τις αναφερθείσες βλάβες (συνήθως ηπατοπάθεια).

Αυτό που θα πρέπει να σημειωθεί ιδιαίτερα σε σχέση με τις μονάδες αλκοόλ είναι ότι ο χρόνος που απαιτείται για να αποβληθεί από το αίμα μία μονάδα είναι μία ώρα. Κάποιος που έχει καταναλώσει επομένως 4 μονάδες εφάπαξ πρέπει να περιμένει τουλάχιστον 3 - 4 ώρες πριν οδηγήσει. Καλύτερη πάντως πρόνοια είναι η παρουσία στην παρέα κάποιου οδηγού που δεν έχει καταναλώσει ούτε μία μονάδα.

Μια μεγάλη αλήθεια

Τα όρια τοξικότητας του αλκοόλ που αναφέρθηκαν οδηγούν σε μια ιδιαίτερα σημαντική αλήθεια: ότι δεν κινδυνεύουν με σοβαρή οργανική βλάβη μόνο οι αλκοολικοί, που βέβαια υφίστανται και πολλές κοινωνικές συνέπειες. Σε εξίσου μεγάλο κίνδυνο βρίσκονται και άτομα που χωρίς να έχουν εξάρτηση από το αλκοόλ καταναλώνουν ποσότητες πάνω από το καθημερινό όριο, στην κατοικία τους ή σε κοινωνικές εκδηλώσεις (κοινωνικοί πότες).

Θα πρέπει επίσης να αναφερθεί ο κίνδυνος που υπάρχει σε νεαρές εγκύους, που πίνουν υπερβολικά, να γεννήσουν παιδιά με σοβαρά προβλήματα, όπως διανοητική καθυστέρηση.
Ιδιαίτερη ακόμη αναφορά θα πρέπει να γίνει στην τάση που, όπως αποκαλύπτεται από αρκετές μελέτες, επικρατεί στους νέους, στους πολύ νέους και στις νέες για ολοένα και μεγαλύτερες καταναλώσεις αλκοόλ, κυρίως 'σκληρών ποτών'.

Η επικίνδυνη αυτή τάση μπορεί να οδηγήσει αυτά τα άτομα, να βρεθούν, σε μια μικρή, κρίσιμη, παραγωγική ηλικία με σοβαρό, ενδεχομένως αθεράπευτο, πρόβλημα υγείας.
Είναι, λοιπόν, επιτακτικά απαραίτητη η έγκαιρη και έγκυρη ενημέρωση του κοινού για τους κινδύνους που δημιουργούν κάποιες 'συνήθειες', ιδιαίτερα στους νέους.

Πηγές: Δημήτρης Τσαντούλας, Επίκουρος Καθηγητής Διευθυντής Ηπατολογικού Τμήματος.