Γονεϊκή Εμπλοκή

Όσα πρέπει να γνωρίζετε

Η σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ σχολείου και οικογένειας οριοθετεί σε κάποιο βαθμό και τη συμμετοχή του γονιού στην εκπαιδευτική διαδικασία του παιδιού του, τόσο από ποσοτική όσο και από ποιοτική άποψη. Η συμμετοχή αυτή είναι γνωστή στη διεθνή βιβλιογραφία ως γονεϊκή εμπλοκή (parentalinvolvement). Οι πιο συνηθισμένοι τύποι γονεϊκής επιπλοκής είναι οι εξής: εποπτεία σχολικής συμπεριφοράς, έλεγχος εξωσχολικής συμπεριφοράς, βοήθεια στην κατ’ οίκον εργασία, ανάπτυξη δεξιοτήτων και επαφή µε το σχολείο. Επίσης, η σχέση σχολείου οικογένειας επηρεάζεται από κάποιους παράγοντες, όπως για παράδειγμα παράγοντες που αφορούν το παιδί, παράγοντες που αφορούν τους γονείς, και παράγοντες που αφορούν το σχολείο. Πιο κάτω θα γίνει λεπτομερείς αναφορά για τον κάθε ένα από τους πιο πάνω παράγοντες. Οι παράγοντες που αφορούν το παιδί, σχετίζονται κυρίως με την ηλικία, το φύλο, την επίδοση και τα χαρακτηριστικά του παιδιού. Η επαφή του γονιού με το σχολείο φαίνεται να είναι πιο έντονη κατά τα πρώτα χρόνια του παιδιού στο σχολείο, ακολουθώντας μια φθίνουσα πορεία όσο προχωρά στις τάξεις του δημοτικού. Αυτό ίσως να οφείλεται στο ότι οι γονείς αντιλαμβάνονται πως η ενεργή συμμετοχή τους στα κρίσιμα, πρώιμα χρόνια μπορεί να επιφέρει ουσιαστική διαφορά.

Αργότερα, μπορεί να απομακρύνονται όταν διαπιστώσουν ότι η παρουσία τους δεν είναι απαραίτητη. Το φύλο του παιδιού επηρεάζει την εμπλοκή του γονέα αφού παρατηρείται ότι οι γονείς αγοριών εμπλέκονται περισσότερα από τους γονείς των κοριτσιών διότι τα αγόρια είναι συνήθως λιγότερα υπεύθυνα σε ότι αφορά τη σχολική εργασία και γενικά η σχολική τους επίδοση είναι χαμηλότερη από την αντίστοιχη των κοριτσιών. Η επίδοση του παιδιού και τα χαρακτηριστικά της προσωπικότηταςτουεπηρεάζουν την εμπλοκή του γονιού, ανάλογα με την ανατροφοδότηση που δέχεται από τον εκπαιδευτικό αναφορικά με την επίδοση αλλά και τη συνολικότερη συμπεριφορά του παιδιού στο σχολικό πλαίσιο. Αν ο γονιός θεωρεί ότι το παιδί του τα πηγαίνει καλά στο σχολείο, τότε είναι πιθανόν η ανησυχία και το άγχος του να μειώνονται και τα συνέπεια να ελαττώνεται και η εμπλοκή του με το σχολείο. Αντίθετα, οι προσπάθειες αυτές αυξάνονται όταν η ανατροφοδότηση από το σχολείο και οι προσωπικές του παρατηρήσεις εκπέμπουν σήμα κινδύνου για τη συμπεριφορά και τη μάθηση του παιδιού. Ωστόσο, η μεγάλη εμπλοκή του γονέα δε σημαίνει απαραίτητα και καλύτερα αποτελέσματα για το παιδί. Εξαρτάται από την μορφή που παίρνει, για παράδειγμα: πίεση, ενίσχυση της αυτονομίας του παιδιού ή "ντάντεμα" του παιδιού. Παράγοντες που αφορούν τους γονείς. Από έρευνες φαίνεται ότι το φύλο του γονέα αλλά και το κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο επηρεάζουν το είδος της σχέσης που θα αναπτύξει με το σχολείο.

Ειδικότερα οι μητέρες φαίνεται ότι εμπλέκονται περισσότερο από τους πατέρες στα σχολικά θέματα, όχι μόνο γιατί το επιλέγουν οι ίδιες αλλά και επειδή τους ανατίθεται αυτός ο ρόλος. Τέτοιες στάσεις συναντώνται σε παραδοσιακές κοινωνίες όπως οι δικές μας. Γονείς από χαμηλότερα κοινωνικο-οικονομικά στρώματα φαίνεται ότι εμπλέκονται λιγότερο, συχνά λόγω πρακτικών δυσκολιών. Ίσως, να νιώθουν άβολα και αδέξια απέναντι στον ανώτερο μορφωτικά εκπαιδευτικό ή να μη δίνουν τη δέουσα σημασία στη σχολική διαδικασία. Παράλληλα, η βοήθεια στις σχολικές εργασίες των παιδιών φτωχών οικογενειών πιθανόν εμποδίζεται από τις περιορισμένες, ακαδημαϊκές γνώσεις των γονιών. Επιπρόσθετα, η τάση που επικρατεί, να καλούνται οι γονείς στο σχολείο, κυρίως, των παιδιών που αντιμετωπίζουν προβλήματα ή στη συμπεριφορά ή στην επίδοση δημιουργεί φόβο και αγωνία στους γονείς. Αντίθετα, μια θετική θεώρηση της συνεισφοράς του γονιού στην εκπαίδευση του παιδιού τον ωθεί σε μια ενεργητικότερη συμμετοχή στη σχολική ζωή του παιδιού του και ενισχύει το αίσθημα της αποτελεσματικότητας του ως γονιός. Παράγοντες που αφορούν το σχολείο. Η γονεϊκή εμπλοκή είναι εξ’ ορισμού μέρος της συνεργασίας ανάμεσα στην οικογένεια και το σχολείο. Η συνεργασία αυτή δεν είναι εύκολη υπόθεση. Συνήθως, γονείς και εκπαιδευτικοί αντιμετωπίζουν, προβλήματα στις μεταξύ τους σχέσεις. Η επικοινωνία αυτή μπορεί να δημιουργήσει προστριβές αν δεν ικανοποιηθούν κάποιες προϋποθέσεις και όροι, όπως για παράδειγμα, η αναγνώριση των διακριτών τους ρόλων και των ευθυνών τους, η αναγνώριση των ορίων κάθε πλευράς: ούτε το σχολείο μπορεί να υποκαταστήσει την οικογένεια ούτε η οικογένεια το σχολείο.

Η γονεϊκή εμπλοκή εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τους εκπαιδευτικούς για εκείνους τους γονείς που είναι για κάποιο λόγο περιθωριοποιημένοι. Υπάρχουν γονείς που θέλουν να βοηθήσουν το παιδί τους αλλά διστάζουν να περάσουν το κατώφλι του σχολείου και αυτοί ίσως, εύκολα να θεωρηθούν απαθείς και αδιάφοροι. Αν οι γονείς νιώθουν ότι αποτυγχάνουν όπως και τα παιδιά τους τότε δεν μπορούν να αναπτύξουν στενές σχέσεις με το σχολείο. Παράγοντες όπως, η ηλικία και τα χρόνια προϋπηρεσίας παίζουν σημαντικό ρόλο στη σχέση που αναπτύσσει με τους γονείς ο εκπαιδευτικός. Κατά μια άποψη, οι παλαιότεροι εκπαιδευτικοί είναι πιο δύσκολο να αλλάξουν τις ήδη διαμορφωμένες απόψεις τους σχετικά με τον καθαρά εκπαιδευτικό ρόλο του σχολείου ενώ αντίθετα οι νεότεροι δείχνουν να συμφωνούν και να ενθαρρύνουν τη γονεϊκή εμπλοκή. Επιπρόσθετα, η προσωπικότητα των εκπαιδευτικών και του διευθυντή, οι απαιτήσεις και οι κανονισμοί του σχολείου, η αναλογία μαθητών-εκπαιδευτικών, το μέγεθος του σχολείου και το γενικότερο κλίμα σε αυτό φαίνεται να ενθαρρύνει ή να εμποδίζει την επαφή του γονέα με το σχολείο. Ένα σχολείο που κάνει τους γονείς να νιώθουν ευπρόσδεκτοι αυξάνει την πιθανότητα να έχει περισσότερους και ενεργητικότερους επισκέπτες. Γενικά, η αναγνώριση των ορίων και των ρόλων θα έχει ως αποτέλεσμα, εκτός των άλλων, οι μεν εκπαιδευτικοί να μη νιώθουν ότι απειλείται η επαγγελματική τους επάρκεια, οι δε γονείς να μη νιώθουν αδύναμοι μπροστά στον εκπαιδευτικό, αλλά να αξιοποιούν αυτή την επάρκεια για το καλό του παιδιού. Επίσης, οι γονείς δένονται με το παιδί τους με ένα ιδιαίτερα συναισθηματικό τρόπο, πράγμα που δεν ισχύει για τους εκπαιδευτικούς, όσο κι αν ενδιαφέρονται για το μαθητή τους. Αυτή είναι μια από τις μεγάλες διαφορές μεταξύ γονέων και εκπαιδευτικών, μια διαφορά που οφείλουν οι τελευταίοι να αναγνωρίσουν και να κρατήσουν στο μυαλό τους σ’ όλη τη διάρκεια της συνεργασίας τους με την οικογένεια.

Πηγή: Ψυχολογία των Οικογενειακών Συστημάτων. Γεωργίου

Ζαφείρω Μαυρουδή, Ψυχολόγος-Σχολική Σύμβουλος