Δημήτρης Λιγνάδης: Για πάντα παιδί

Παιδικά αισιόδοξος και όπως δηλώνει και ο ίδιος παιδικά ματαιόδοξος, εξαιρετικά ειλικρινής και αποδεδειγμένα ταλαντούχος, ο Δημήτρης Λιγνάδης, σκηνοθετεί για τον ΘΟΚ Το Ξύπνημα της Άνοιξης, και αναμοχλεύει τις δικές του αναμνήσεις.

Έχει κάνει όσα λίγοι. Πολύ θέατρο, ελάχιστη τηλεόραση, συνεργασίες με ιερά τέρατα του θεάτρου, μεγάλους ρόλους στην Επίδαυρο, σκηνοθεσίες που συζητήθηκαν και μία ζωή που συναγωνίζεται τα θεατρικά κείμενα. Ο Δημήτρης Λιγνάδης είναι μία περσόνα του θέατρου, που εκτός από το να παίζει και να σκηνοθετεί - πολλές φορές και τον ίδιό του τον εαυτό- διδάσκει και στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου. Αυτή την περίοδο βρίσκεται στην Κύπρο για το έργο Το Ξύπνημα της Άνοιξης του Φρανκ Βέντεκιντ, που σκηνοθετεί για τη Νέα Σκηνή του ΘΟΚ ενδίδοντας σε μία νέα πρόκληση. Δίνουμε ραντεβού με τον Δημήτρη Λιγνάδη, στο νέο κτίριο του ΘΟΚ και ανεβαίνουμε στο διαμέρισμά του. Καθώς φτιάχνει καφέ, μου μιλά με ενθουσιασμό για την παραμονή του στην Κύπρο. «Έχω πολλούς συναισθηματικούς δεσμούς με το νησί και λόγω του πατέρα μου. Πολλούς φίλους, αρκετούς μαθητές μου από τη Δραματική σχολή, ενώ πάντοτε παρακολουθούσα τις παραστάσεις του ΘΟΚ στην Επίδαυρο. Όταν ανέλαβε τη Διεύθυνση του Οργανισμού ο Γιώργος Παπαγεωργίου, μου πρότεινε να κάνω το Ξύπνημα της Άνοιξης. Απάντησα θετικά. Όχι επειδή δεν έχω δουλειά στην Αθήνα, το αντίθετο. Απλά ήθελα να βοηθήσω στο καινούργιο όραμα του ΘΟΚ. Και ομολογώ πως δεν μετάνιωσα καθόλου. Ούτε και ο θεατής θα μετανιώσει για το αποτέλεσμα» μου λέει, καθώς σερβίρει τον καφέ. Κάθεται απέναντί μου, ανάβει τσιγάρο και αρχίζει να μου μιλά για τη ζωή του, για την καριέρα του, για τις μνήμες που ξυπνάνε… για το ξύπνημα της δικής του προσωπικής άνοιξης.
Το Ξύπνημα της Άνοιξης είναι από τα αγαπημένα σου έργα;
Θα σου πω μία μεγάλη αλήθεια. Για μένα ήταν ένα συμπαθητικό έργο, το οποίο είδα δύο φορές στο θέατρο. Όταν το ξαναδιάβασα, είπα 'πολύ ωραία, είναι ένα δροσερό έργο με τους προβληματισμούς του, γερμανικό καθαρά στη διάρθρωσή του, όπως παίζουν οι Γερμανοί μπάλα. Χωρίς καθόλου φαντασία, αλλά με πολλή ουσία'. Όταν ξεκίνησα τις πρόβες, είδα ότι πρόκειται περί τεράστιου έργου, του οποίου το μεγαλείο ανακαλύπτω μέρα με την ημέρα.
Σε εσένα τι ξυπνά το έργο;
Οτιδήποτε έχει κοιμηθεί από την εφηβική μου ηλικία και είναι αρκετά πράγματα που κοιμήθηκαν. Όλα αυτά τα πρώτα ερωτικά σκιρτήματα, αλλά και τα σκιρτήματα της καταπίεσης από τους άλλους που ουσιαστικά είναι εσωτερική καταπίεση. Όμως αυτό που μου ξαναξύπνησε, είναι την αγάπη μου για το θέατρο.
Η οποία είχε κοιμηθεί;
Είμαι ένας άνθρωπος που ούτε υπολόγιζα να γίνω ηθοποιός, ούτε και σκηνοθέτης. Όλα αυτά προέκυψαν. Ξαφνικά βρέθηκα πολλές φορές να πλοηγώ ένα μεγάλο πλοίο και να λέω 'πώς βρέθηκα εδώ;'. Γιατί στη ζωή μου, όλο προέκυπταν πράγματα. Δεν σχεδίαζα τίποτα. Έτσι λοιπόν όταν σου συμβαίνει αυτό, πρέπει να σταματάς και να λες: 'Τι κάνω; Μου αρέσει αυτό; Γιατί είμαι εδώ;'. Ήμουν λοιπόν σε αυτή τη φάση, όταν έπεσε σαν θείο δώρο στα χέρια μου Το Ξύπνημα της Άνοιξης.
Πέραν από το έργο αυτό, τι ετοιμάζεις;
Θα σκηνοθετήσω για το Εθνικό Θέατρο, Το Έπος του Διγενή και ύστερα Το Τέλος του Παιχνιδιού του Μπέκετ, στο οποίο παίζω κιόλας. Δεν βλέπω την ώρα να έρθει ο Μάρτιος για να παίξω. Έχω πολύ καιρό να παίξω. Ενώ θέλω πολύ να παίζω, βρίσκομαι ξαφνικά να σκηνοθετώ.
Η σκηνοθεσία πώς προέκυψε;
Τυχαία. Με παίρνει ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης και μου λέει 'Δεν με σκηνοθετείς στο Συλλέκτη;'. Είχαμε και οι δύο τότε φτιάξει τις καριέρες μας και είχαμε και τη δύναμη να προσεγγίσουμε κάποιους παραγωγούς. Είχαμε γίνει μονάδες. Το λέω κοροϊδευτικά αυτό, γιατί στο θέατρο είναι όλα τόσα εφήμερα. Έρχονται και παρέρχονται. Αυτή ήταν λοιπόν η αφορμή για να ξεκινήσω να σκηνοθετώ. Η αιτία πρέπει να ήταν πολύ βαθύτερη. Εγώ είχα μία πιο εποπτική εικόνα για το θέατρο. Αυτό άρχισε να ασφυκτιά μέσα μου, δεν έβρισκε χώρο και άρχισα να γίνομαι λίγο συγκρουσιακός με τους σκηνοθέτες. Βέβαια αυτό δεν ήταν συνειδητό τότε. Τώρα το καταλαβαίνω.
Είναι ένα ταξίδι η σκηνοθεσία;
Ναι, ένα ταξίδι πολύ υπεύθυνο, δύσκολο και μοναχικό. Ο Κέννεντυ είχε πει πως 'η νίκη έχει πολλούς πατέρες, η ήττα όμως είναι ορφανή'. Έτσι συμβαίνει και με την επιτυχία. Την καρπώνονται όλοι, ενώ την αποτυχία μόνο ο σκηνοθέτης. Είναι δύσκολο, είναι όμως και γοητευτικό. Επίσης είναι ένας πολύ ωραίος ψεύτικος χάρτινος θρόνος τής ματαιοδοξίας του καλλιτέχνη. Αισθάνεται εκείνη την ώρα ένας μικρός θεός. Ένας γκρουπιέρης στο καζίνο της τέχνης.
Πώς είναι να σκηνοθετεί κανείς τον εαυτό του;
Πολύ δύσκολο και στην περίπτωσή μου είναι ακόμη δυσκολότερο, γιατί δεν πειθαρχεί ο ένας τον άλλο.
Ξεκίνησες την καριέρα σου στην υποκριτική, από το Εθνικό Θέατρο. Είναι κάποια συνεργασία που σε καθόρισε;
Ο Μινωτής που είναι το ίνδαλμά μου. Όχι μόνο τον θαύμαζα και τον έβλεπα στις παραστάσεις αρχαίου δράματος, τον ήξερα και προσωπικά λόγω του πατέρα μου, αλλά έπαιξα και μαζί του όντας πολύ νέος στην Επίδαυρο.
Γιατί έφυγες από το Εθνικό;
Έκατσα δέκα χρόνια εκεί. Έκανα τέσσερις ρόλους το χρόνο. Ήμουν δηλαδή πρωταγωνιστής, ζεν πρεμιέ. Μια χαρά, ευνοημένος και χαϊδεμένος μπορώ να πω, παρότι είχε πεθάνει ο πατέρας μου. Μου πρότεινε λοιπόν ο Διαγόρας Χρονόπουλος, να παίξω το Καημένε μου Μάριε, με την Ελένη Κούρκουλα και έτσι έφυγα. Μετά ξαναγύρισα έχοντας περάσει από το ελεύθερο θέατρο, έτοιμος πια.
Ηθοποιός, σκηνοθέτης, δάσκαλος στη Δραματική Σχολή του Εθνικού… πώς βρίσκεις την άκρη;
Ο λόγος για τον οποίο κάνω όλα αυτά είναι υπαρξιακός, δεν είναι οικονομικός. Είναι ένας υπαρξιακός φόβος, ίσως επειδή δεν έχω παιδιά, να αφήσω κάτι πίσω μου μέσω της τέχνης. Να κάνω κάτι γόνιμο. Ίσως αν είχα ένα παιδί να μην με ένοιαζε. Εμένα τώρα το παιδί μου είναι οι δημιουργίες μου. Ακούγεται κλισέ αλλά έτσι είναι.
Από τα δικά σου παιδικά σου χρόνια ποιες μνήμες έχεις;
Τώρα με πετυχαίνεις να σκηνοθετώ Το Ξύπνημα της Άνοιξης, που είναι όλα τα κλεισμένα δωμάτια με τα παιδικά χρόνια. Ξέρεις η μνήμη έχει μία τάση να διυλίζει και να κρατά τις καλές αναμνήσεις. Τα παιδικά μου χρόνια έχουν και κακές αναμνήσεις. Εισέπραξα όμως πολλή αγάπη. Απ' εκείνα τα χρόνια κρατώ λοιπόν, την ανεμελιά της γειτονιάς, χωρίς εικονικές πραγματικότητες, τα πρόσωπα που έχουν φύγει, τους εφηβικούς έρωτες που όλοι μας ξέρουμε πως δεν βρήκαμε ανάλογους... Εμείς τότε γνωρίσαμε τον έρωτα live...
Και απ' ό,τι ξέρω εκείνα τα χρόνια είχες έναν μεγάλο έρωτα, το ποδόσφαιρο…
Το ποδόσφαιρο ήταν η μεγάλη μου αγάπη. Και πάλι όμως για να δοξαστώ ήθελα να γίνω ποδοσφαιριστής. Ήθελα να γίνω, ένας Μέσι τής τότε εποχής. Δεν τα κατάφερα. Άλλα θέλουμε, άλλα γίνονται. Αλλά και πάλι το θέατρο δεν το είχα σκεφτεί. Παρότι τελείωσα την κλασική φιλολογία, τελικά με «ρούφηξε» το θέατρο.
Πώς συνέβη αυτό;
Αναρωτιέμαι… μήπως επειδή μου έδωσε θρόνους; Αυτό το παραμύθι που ζω; Ένα παιδικό δωμάτιο μόνιμο μες το μυαλό μου; Ευκολίες στη ζωή μου; Γιατί όσο αποκτάς μία εξουσία περσόνας έχεις περισσότερες ευκολίες, διασυνδέσεις, έρωτες….  Όμως ξέρεις, ισχύει το ρητό, σφάξε τη μία ομορφιά να πιει το αίμα η άλλη. Τίποτα δεν γίνεται αναίμακτα στη ζωή. 
Είναι στιγμές που σκέφτεσαι πως θα ήθελες μία κανονική ζωή;
Ναι, κρατά όμως λίγο. Όποτε το δοκίμασα ή απέτυχα ή μου έλειψε πάρα πολύ ο ναρκωτικός κόσμος του θεάτρου και της τέχνης.
Είσαι ματαιόδοξος;
Ναι πολύ. Είμαι παιδικά ματαιόδοξος. Θέλω να φορώ ένα μανδύα βασιλιά. Ας είναι και ψεύτικος. Σκηνικό. Εγώ είμαι καλυμμένος. Δεν θα σκότωνα γι' αυτό το μανδύα, ούτε και θα έκανα κακό στον συνάνθρωπό μου. Ούτε λεφτά θέλω. Θέλω τη δόξα της σκηνής, τίποτα άλλο.
Με τον εαυτό σου είσαι αυστηρός;
Πολύ και ενοχικός επίσης και αυτό με κράτησε πολύ πίσω. Παθαίνω κάθε λίγο καταθλίψεις, «αυτομαστιγώνομαι» και όταν η ψυχολογία μου είναι στο ναδίρ, θεωρώ ότι φταίω για όλα τα δεινά του κόσμου. Μεγαλώνοντας αρχίζω να αγαπώ λίγο τον εαυτό μου. Θέλω πολύ να μην είμαι ενοχικός. Θα μου άρεσε να έχω μία ισορροπημένη ζωή και το παλεύω. Νιώθω μεγάλη αγαλλίαση, όταν βλέπω την ευγνωμοσύνη στα μάτια των άλλων. Δεν το έχω πετύχει να το δω στους κοντινούς ανθρώπους των σχέσεων μου. Το έχω πετύχει όμως να το δω στους μαθητές μου.
Σκηνοθετείς Το Ξύπνημα της Άνοιξης, πιστεύεις σε αυτό το ξύπνημα;
Ναι. Η άνοιξη δεν έρχεται, την φέρνουμε. Είναι μία ιδέα, δεν είναι ένα εποχιακό τοπίο. Είναι ψυχική εποχή. Στους μαθητές μου λέω 'Είσαι νέος; Απόδειξέ το'. Η άνοιξη είναι ένα τριαντάφυλλο που έχει αγκάθια. Κόψε το. Μπορείς;